fonto:
laNederlanda ĵurnaloVolkskrant
http://www.volkskrant.nl/opinie/trump-of-geen-trump-europeanen-moeten-zelf-leren-optreden~a4291323/
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
La mondordo laÅ Trump
La retorika spektaklo en Usono estas por EÅropo certe (la tioma) averta pafo.
Volkskrant 29 aprilo 2016
Opinio-kolumno de Arnout Brouwers
'The Donald'[i] estis tutan semajnon laborinta pri Äi, sin provizinta per du teleprompters[ii], kaj invitinta ĉiuspecajn figurojn el la establishment en VaÅingtono. Sed ĉi ĉio helpis malmulte: lia unua serioze celinta alparolo pri eksterlanda politiko estis, kiel nekohera, tuj flankenÅovita fare de kaj maldekstro kaj dekstro en Usono.
Trump Åajnas esti tedata de la ‘imperia prezidenteco’ kiu en la Malvarma Milito estiÄis – kaj kiu por la Respublikana kaj ankaÅ por la Demokrata establishment estas super ĉiu dubo: Usono kiel ordiganta potenco en la mondo, kiu aldone akceptas la free rider -konduto[iii] de tutmondaj aliancanoj, ĉar tiu ĉi ordiga rolo havigis al la lando ekscese multan influon pri la mondordo, kio kondukis Usonon al oraj montoj.
Por la Okcident-EÅropaj aliancanoj, la alparolo estas multe timiga. Tiuj landoj por tro longe alkutimiÄis ilian sekurecon – inkluzive de la pensado pri Äi, la financado, kaj 80 procentoj de la realigado – transdoni al VaÅingtono, interÅanÄe de liverado de ofte simbolaj defendo-kotizoj kaj certa grado de politika lojaleco.
Kun aÅ sen Trump, la rolo de Usono ja vere ÅanÄas en la mondo
Tamen, Donald Trump ĉi-semajne diris malmultan novan. Eĉ pli miriga, ke Usono "ne devas serĉadi eksterlandajn monstrojn por detrui" estas preskaÅ 200 jarojn aÄa klasikaĵo de John Quincy Adams. Pli proksime ĉe nia tempo, ni aÅdas en Trump la eÄ¥on de Pat Buchanan, ĵurnalisto kaj politikisto en la naÅdekaj jaroj kaj aÅtoro de la artikolo "America First – and Second, and Third ".
Plej granda diferenco: Trump estas ja populara. Malnovaj ideoj algluiÄas pli bone en tempo en kiu la lando laÅ multaj Usonanoj ĵus havas Grandan Depresion malantaÅ si, la pozicio de la meza klaso estas malfortigita, kaj la politika elito – maldekstra kaj ankaÅ dekstra – pluparolas kvazaÅ nenio okazis.
Kompreneble Trump ne havas siajn faktojn unu apud la alia, kaj ofte li parolas sensencaĵon – kiel kiam li emfazas ke la Usona nuklea arsenalo estu urÄe modernigata, procezo kiu jam delonge estas ekirigita. Aliflanke elreliÄas ankaÅ la kritikistoj, kiam ili metas Trump-on en la saman kaserolon kiel la nazi-simpatizanton Charles Lindbergh.
EÅropanoj prefere orientiÄu pri la struktura tendenco kiu – ne atentante tiujn retorikajn batalojn – estas perceptebla ĉe ĉi tiuj elektoj: la ÅanÄanta Usona rolo en la mondo, kaj la pli granda distanco al EÅropo kaj EÅropa sekureco. La intelekta varianto estis prezentata de alia outsider kiu ne fidis al la komprenoj de la eksterland-politika establishment en VaÅingtono: prezidento Barack Obama.
Obama ne volis bruligi al si la fingrojn pri Sirio, lasis federacian kancelierinon Merkel eltiri la maronojn el la fajro en Ukrainio, kaj sidiÄis en la malantaÅa benko dum la kampanjo pri Libio. Trump surtabligas burleskan varianton de Usona retrenchment[iv], kaj atingos por tio ĉe voĉdonantoj eble pli da atento ol la ekspertoj en VaÅingtono Åatus.
EÅropaj aliancanoj povas elvoki ‘Kia honto!’ kaj esti certaj ke Hillary Clinton, tradicia eksterland-politika falko, iÄos la sekva prezidento. Sed eĉ Åia engaÄiteco estos moderigata de la humoro kiu regas en la lando, kaj de la forÅoviÄantaj strategiaj prioritatoj en Usono. Nekonsiderante kiu sekvos post Obama, la EÅropanoj en tiu ĉi necerta epoko, kun ĉiuj siaj problemoj kaj ĉiu sia memdubo, devos ja plie mem lerni pensi – kaj agi.
[i] 'The Donald' = Åercnomo por Donald Trump, jam longe uzita en la Usonaj medioj
[ii] teleprompter = tele-sufloro: ekrano (ofte muntita ĉe antaÅe staranta kamerao) kiu montras al la aktoro aÅ preleganto ties tekston
[iii] free rider -konduto = profiti de servoj, varoj aÅ resursoj, sen pagi por ili; vidu ankaÅ: http://epo.wikitrans.net/Free%20rider%20problem?redir=Free-rider+problem
[iv] retrenchment = la procedo de reduktado de la kvanto da mono, kiun persono, organizo aÅ registaro elspezas