fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC
http://digitaleeditie.nrc.nl/losseverkoop/NH/2016/3/20160407___/2_02/index.html#page2
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
La dissplitiÄo de la libera mondo
NRC 7 aprilo 2016
Fare de Maarten Schinkel
Åœajnas – tiel skribis la brita komentisto Philip Stephens antaÅ jaro kaj duono – ke la mondo estas serĉanta motivojn por dissplitiÄi. Se vi ne volas vidi tion, tiam vi ne vidas Äin: ni aĉetas kaj uzas aparatojn muntitajn fare de mondvastaj produktad-ĉenoj. Ni memkompreneble komunikas kun ĉiuj lokoj sur la terglobo. Ni, ĉiuokaze ni okcidentanoj, ekvojaÄas se tiel diri morgaÅ senzorge al iu ajn lando.
Koncize dirite, ni troviÄas en mondo kiu daÅre pli proksimiÄas al la idealo de la kosmopolito. Ni estas riĉaj kaj prosperaj. Kaj granda parto de kion ni antaÅ nelonge ankoraÅ nomis la ‘malriĉaj landoj’, plivigliÄas en la impeto de nacioj kaj estas nun ‘emerÄanta merkato’. La nombro da homoj kiuj vivas sub la malriĉec-limo malpliiÄas tutmonde. Kiom pli bone vi volus havi Äin?
Kaj tamen kreskas la antipatio je ĉio kio rilatas al internaciiÄo aÅ tutmondiÄo. Jen kompleksa problemo, dume ankoraÅ tute ne solvita. Unu respondo povus esti ke tutmondiÄo aspektis kiel bona ideo tiel longe ke Äi estis nia propra formo de tutmondiÄo: unuflanka interkonsento inter nordo kaj sudo, en nia favoro.
Se tutmondiÄo efektive servas nur al la elito, rebato atendeblas.
Estis nur antaŠĉirkaÅ dudek kvin jaroj, ke la griziÄo en Nederlando estis solvota, lasanta nian Åparmonon kaj niajn pensiofondusojn malkaÅe investi en kio tiam ankoraÅ nomiÄis ‘la Tria Mondo’. La tieuloj tiam eklaborus por nia pensio. Ĉe ni ne ideo, ke ili tie ankaÅ havus agendon, kaj dezirojn por pli bona vivo.
Nun evidentiÄas ke la diagnozo de Pascal Lamy, la franca eksĉefo de la Monda Organizo pri Komerco (MOK)[i], estis vera: tutmondiÄo kreas malpliiÄantan malegalecon inter landoj, sed samtempe pliiÄantan malegalecon ene de landoj.
TutmondiÄo do Åajnas, se oni sekvas la logikon de Lamy, precipe esti en favoro de ‘elito’ kiu estas la rezulto de kreskanta malegaleco. Tiel longe kiel la kuko pligrandiÄas, kiel en emerÄaj landoj, tiu disdonado-temo estas malpli akra. Sed kiam la kuko jam sep jarojn same grandas, tio iÄas problemo.
Tiel vidate, venas apenaÅ kiel surprizo ke tutmondiÄo, ĉu regiona ĉu vere tutmonda, estas de la okcidenta publiko indikata kiel la kulpanto. AnkoraÅ eĉ pli da liberkomerco estas ne populara, vidu la transatlantikan TTIP-traktaton[ii]. Nek pli da regiona integriÄo, vidu Ukrainion kaj ‘Bruselon’ Äenerale. Kaj la indigno pri la Panama Papers[iii] ne nur ekzistas pro tio ke impostevito grandskale okazas, sed ankaŠĉar Äi en multaj kazoj tute ne montriÄas kontraÅleÄa. La ‘elito’ servas sin mem kun la kosmopoliteco, imposto estas nur pagata de tiuj kiuj ne eblas foriri.
La nuna socia kontraÅ-movado al tutmondiÄo, kiu agas de Usono Äis EÅropo: vi povas nomi Äin serĉado por identeco, deziro por naciismo, aktiva serĉado por internacia dissplitiÄo. Sed sube de tio kuÅas ĉefe la konvinko ĉe la Äenerala publiko, ke la libera ekonomio, nacie kaj internacie, iÄis zero sum game: kion gajnas la unu, tion malgajnas la alia. Äœis tiu ĉi problemo estas – iu ajn maniere – rebonigata, la kolero restas.
Maarten Schinkel ĉiusemajne en la NRC verkas kolumnon pri ekonomio kaj financaj merkatoj.
[i] MOK = World Trade Organization (WTO)
[ii] TTIP = Transatlantic Trade & Investment Partnership
[iii] Panama Papers: vidu: esperanto.org.br/info/index.php/noticias/no.../3-pola-retradio.html aÅ novajhoj.weebly.com/radio-havano-kubo.html