fonto:
laNederlanda ĵurnaloVolkskrant
http://www.volkskrant.nl/opinie/multinationals-moeten-naast-lusten-ook-lasten-willen~a4182343/
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
Al nova entreprena kulturo
Grandaj entreprenoj havas problemon pri legitimeco. Ili ja volas la Äuojn, sed ne la ÅarÄojn. La kultur-renversado devas veni de interne.
Volkskrant 10 novembro 2015
Fare de Huub Ruel
Por entrepreno, iÄi granda kaj internacia montras iniciatemon, kaj pri tio estas nenio malbona. Sed Äi kondukas ne nur al avantaÄoj, Äi ankaÅ kunportas ÅarÄojn: kreskantan respondecon. Respondeco por propravole pagi impostojn, por sincere voli redukti medio-poluadon, por sincere ekfunkciigi la financan sistemon konvene por la socio kiel tutaĵo, por oferi al homoj laborkondiĉojn kiuj estas homindaj.
BedaÅrinde, grandaj internaciaj kompanioj daÅre aperas negativaj en la novaĵoj, ĉar ili ne prenas tiun kreskantan respondecon. Ĉar ili amase ĉasadas la plej favoran impostan klimaton (pensu pri Starbucks), ĉar ili faras grandegajn premgrup-kampanjojn por persvadi politikistojn kaj popolreprezentantojn al favora leÄdonado (pensu pri Volkswagen), ĉar ili ekspluatas memreguladon por siaj propraj celoj (pensu pri RABO-banko kun Libor-interezokvotoj) aŠĉar ili serĉas malmultekostajn produktadejojn kie bazaj homaj rajtoj estas malrespektataj (pensu pri vestaĵfabrikoj).
Potenco
Esti granda kaj internacia donas potencon. Multaj grandaj internaciaj entreprenoj laÅ vendosumo kaj konsumantbazo konkuras kun landoj kaj registaroj. Ekzemple Google reprezentas aktivan adeptaron, kiu pli ampleksas ol la loÄantar-nombro de landoj kiel Ĉinio aÅ Barato. Kun tiu potenco tiaj entreprenoj povas meti premon sur registaroj kaj parlamentoj, aÅ lasi ilin pravigi sin per unu por venki la alian, kiel lastatempe montris la Volkswagen-dizel-skandalo.
Ĉu tiam estas nenio, kion ni povus fari, por postuli de tiuj entreprenoj iun klarigon kaze de malfunkcioj? Ke civitanoj aÅ klientoj kiel akciuloj mastras, kaj do povus venigi estrojn por riproĉo, estas miskompreno. La ĉefaj akciuloj de grandaj entreprenoj estas ofte aliaj grandaj korporacioj, investantoj aÅ grandaj invest-fondusoj. Tiuj havas antaÅ la okuloj ne la interesojn de la averaÄa civitano aÅ kliento. Profito multfoje regas.
Premo de la socio
Kaj kio pri la premo de la socio, por entrepreni kun sociala respondeco? Kvankam sur tiu tereno dum la lastaj jaroj la granda internacia entreprenaro certe faris demarÅojn, estas dubinda ĉu ili ankaÅ vere agadas laÅ tio. Socie respondeca entreprenado en la praktiko sin apogas forte sur la ideo «redoni ion al la socio», kiel kompenso por la malpli belaj aspektoj de la internacia aktivado. Rigardu kompaniojn kiel Volkswagen, Rabobank kaj Starbucks. Ili ĉiuj havas belajn raportojn pri socie respondeca entreprenado, kaj montras ĉiajn agadojn ĉe la «fronto» por kontribui al la klimat-regado, al medi-plibonigo aÅ al malriĉec-mildigo. Tio tamen estas absolute nekredinda se ili ĉe la «malantaÅa flanko» aktive provas trompi konsumantojn kaj registarojn, aÅ lasi tiujn pravigi sin per unu por venki la alian, por akiri oportunajn kondiĉojn.
Pli striktaj leÄaro kaj regularo devas ne esti la motivado por grandaj internaciaj entreprenoj — tiu devas veni de interne. Por ekhavi la grandan internacian entreprenaron sur novan plenvaloran vojon, nova konscio en estrarejoj necesas.
Adaptu instruplanojn pri entreprena administrado, entreprena gvidado kaj ekonomiko.
Nova tipo de gvidanto
Tio postulas novan tipon de gvidanto, pioniran vidon pri la rolo, funkcio kaj pozicio de granda internacia entrepreneco, kaj ankaÅ renovigon de instruoj pri ekonomiko kaj entreprena gvidado.
Gvidi multnacian kompanion estu funkciigata de el pli larÄa aro de valoroj. Nun temas ĉefe pri kreado de ekonomia valoro. Multnaciaj kompanioj kiuj ne volas ke registaroj daÅre riproĉas ilin, devas kuraÄi entrepreni laÅ maniero kiu servas la interesojn de la internacia komunumo Äenerale.
Krom tio, multnacia kompanio ankaÅ havas suverenecon, ne tiom geografie, sed en konceptoj de teÄ¥nologio, scio kaj merkato. Internacia kompanio sekve estas ankaÅ internacia diplomatia ludanto. Äœi rilatas al registaroj, Åtatestroj, internaciaj NRO[i]-j, multflankaj kaj supernaciaj organoj. Tio ankaÅ postulas respondecan konduton, kiu preteriras la akciulo- kaj borsokurzo-fokuson.
Socia aktoro
La internaciaj entreprenistoj, manaÄeroj kaj CEO[ii]-oj de la estonto: por ilin klerigi surbaze de fundamente pli larÄa, pli valorbazita perspektivo de la internacia entrepreno, la instruplanoj pri entreprena gvidado, entreprena administrado, kaj ekonomiko estu adaptataj. Tiuj estas ĉefe kunmetitaj el la ‘klasika’ ekonomia pensado, la internacia entrepreno kiel profito-generatoro.
Kio necesas, estas ke oni en fakoj kiel business strategy prezentos la internacian entreprenon kiel socian aktoron, anstataÅ kiel ĉefe ekonomian aktoron. Gvidadi tian entreprenon postulas larÄan substantivan bazon, scion pri socio, politiko kaj internaciaj rilatoj.
Multnacia entrepreno ne eblas sen legitimeco en la internacia areno. Por atingi tion, necesas repondeca konduto: fari profiton, sed ankaŠesti preta pagi impostojn, esti esence entuziasma por plibonigi la medion kaj esence entuziasma por havigi humanajn laborkondiĉojn.
Nuntempe kaj estontece, multnacia entrepreno devus akcepti ne nur la Äuojn sed ankaÅ la ÅarÄojn.
Huub Ruel estas docento pri International Business en la Altlernejo Windesheim (ĉe la urbo Zwolle, en Nederlando).
[i] NRO: Ne-Registara Organizaĵo; anglalingve: non-governmental organization (NGO)
[ii] CEO (Chief Executive Officer): estrar-prezidanto