fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC
http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2015/maart/18/akkoord-met-iran-zo-gek-nog-niet-1476722
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
Interkonsento kun Irano nun ne tiom freneza
Irano provokis la ‘lupojn el la Okcidento’ ĉiufoje, tamen neniam temis pri profunde enradikiÄinta incitiÄo inter la Åijaisma islamo kaj la okcidenta vivstilo, opinias Leo Kwarten.
NRC 18 marto 2015
Fare de Leo Kwarten
La 31-an de marto Äi estu preta: nuklea interkonsento, almenaÅ ties ĉefaj trajtoj, inter Irano kaj la kvin permanentaj membroj de la UN-Sekureckonsilio kaj ankaÅ Germanio. InterÅanÄe kontraÅ la limigado de la Irana nuklea programo, la sankcioj kontraÅ Teherano estos ĉesigitaj. Transakcio Åajnas atingebla. La Usona ministro de Eksterlandaj Aferoj John Kerry kaj lia Irana kolego Javad Zarif renkontis unu la alian jam ok fojojn en 2015. Tiel elkora estas la rilato intertempe, ke koleraj Iranaj parlamentanoj kriis ke ne decas ke ministro de la Islama Respubliko, babilanta kun la Granda Satano, promenas laÅlonge de Rhône.
Ke venos transakcio, pri tio estas profunde konvinkitaj ankaÅ la Arabaj malamikoj de Irano, Sauda Arabio unuavice. Kiam fine de 2013 malsekretiÄis ke Usono kaj Irano jam dum monatoj sekrete interparolas, la Saudaj gvidantoj estis furiozaj. Dum jaroj ili estis avertintaj la Okcidenton pri la Åijaisma duonluno kiu konturiÄis ĉe ilia norda limo. Tiu etendiÄis de la MaÅzoleo de Khomeini en Teherano Äis la sudaj kvartaloj de Bejruto, kun 20 milionoj da Irakaj Åijaistoj, la Libana Hizbolaho kaj la Assad-reÄimo en Damasko kiel kunligaj ĉeneroj.
Mortminaca alianco, diris la Saud-Araboj. Ne nur por niaj sunaismaj aliancanoj, sed ankaÅ por la Okcidento. Tio lasta tuÅis senteman kordon. Neniu forgesis kiel la Ajatoloj en 1979 Åajne el la nenio estis kaptintaj la potencon en Irano. Usonaj diplomatoj estis 444 tagojn ostaÄigataj en sia ambasadejo. Islamaj ekzekutistoj vojaÄis de urbo al urbo eldirantaj mortverdiktojn kvazaÅ temis pri parkado-monpunoj. Senhonta estis la Fatwa-o de Khomeini en 1989, en kiu li alvokis mortigi la Britan-Baratan verkiston Salman Rushdie, ĉar tiu estus insultinta la profeton.
Tio lasta pensigas pri la atenco kontraÅ Charlie Hebdo. La Kouachi-fratoj 26 jarojn poste agis surbaze de simila Fatwa-o. Khomeini kiel Åijaisto estis ekiginta tendencon kiu poste estis kopiita de sunaismaj Åejkoj. La sama validas pri memmortigaj atencoj. En 1983 la Åijaisma Hizbolaho unuafoje ekuzis stireblajn bombaÅtojn. Nuntempe tiuj estas iÄintaj la komerca stampo de sunaismaj terorgrupoj kiel IÅœ kaj Al-Kaida. Mi do ne estas mirigita se ĉe miaj prelegoj oni demandas min ĉu IÅœ nun verdire estas sunaisma aÅ Åijaisma. Irano havas en la Okcidento ja malbonan reputacion.
Tamen estas granda diferenco inter la Åijaisma teroro en la tiama tempo kaj tiu de IÅœ nuntempe. Fakte la revolucio en Irano estis orientala versio de la Franca Revolucio. La ancien régime de la Shaho kun siaj CIA-amikoj kaj malpia elito estis renversita. Äœi estis anstataÅita de radikale nova ordo en kiu la islamo iÄis la Åtata ideologio, la subpremitoj estis mobilizitaj, kaj al la "lupoj el la Okcidento" estis farita moralpredikon. Tamen neniam temis pri profunde enradikiÄinta incitiÄo inter la Åijaisma islamo kaj la okcidenta vivstilo.
Kiom malsama estas la batalo kiun la sunaismaj ekstremistoj plenumas nuntempe. Ili provas okazigi veran kolizion de civilizacioj, ĉe kiu ĉiuj aspektoj de nia sekulara socio estas detruendaj: demokratio, virinaj rajtoj, nia leÄa sistemo, eĉ la muziko je kiu ni dancas. La batalo ne limigas sin al la islama modelÅtato de IÅœ, sed okazas mondvaste — en Francaj antaÅurboj kie Judoj estas turmente forigataj, en NiÄerio kie lernejaninoj estas kun bombjakoj sendataj survojen, en babilejoj kie la Äihado estas glorata. Tio ne estas revolucio kiel en Irano, kiu tiutempe ĉefe okupis sin pri si mem, sed religi-milito kun apokalipsaj dimensioj.
Dum la Saud-Araboj avertis nin pri la Åijaisma duonluno, ili kaÅe desegnis sian propran planon. Kiel kontraÅveneno por la elburÄoniÄanta Åijaisma konscio kiu post 1979 ekestis, ili komencis apogi radikalajn sunaistojn. Iam princo Bandar, antaÅa ĉefo de la Sauda sekurec-servo, rakontis al sia egalulo ĉe la Brita MI6, Richard Dearlove: "AnkoraÅ momenton, Richard, kaj tiam validos: ‘Dio helpu la Åijaistojn’. Pli ol miliardo da sunaistoj estas tute teditaj de ili." Bandar ricevis kion li deziris. Åœijaistoj kiuj neatendite troviÄas en teritorio okupita de sunaismaj ribeluloj, en Sirio aÅ Irako, tiuj nuntempe estas senceremonie murdataj.
La Okcidento lasis nenecese timigi sin fare de la Saud-Araboj. Tiuj estas ĉiam konsiderintaj la Åijaistojn kiel mortigan minacon. La Okcidento kontraÅe povus Äuste profiti de pliigita influo de la Åijaisma islamo. Åœijaistoj ja Äenerale ne havas tempon por sankta milito kontraÅ la malmorala Okcidento. Nizar Hamzeh, politikologo ĉe la Usona Universitato en Kuvajto, iam diris al mi: "Åœijaistoj tute ne interesiÄas pri konvertado de aliuloj al la islamo. Ili diras nur: ne Äenu min en mia kredovivo."
Krome, la Åijaisma ekleziularo estas bone organizita. Dum la sunaisma islamo rezultigas preskaÅ protestantisman pejzaÄon de kverelaĉantaj sektoj kaj tendencoj, la Åijaismaj grand-Ajatoloj per fortika hierarÄ¥io ekzercas grandan influon al la kredantoj. Tio venis Äustatempe kiam grand-Ajatolo Ali al-Sistani lastan junion alvokis la Irakajn Åijaistojn preni la armilojn kontraÅ IÅœ. Al tio estis amase respondita. Ĉi tiun semajnon, la Iraka armeo kaj Åijaismaj milicioj ekigis la atakon al Tikrit. Se ili sukcesos forpeli IÅœ-on el tiu urbo, tion ili grandparte Åuldas al gvidantoj kiel al-Sistani.
Post-revolucia Irano volas pasintecon enterigi kaj bonan rilaton kun Okcidento
La politika emancipiÄo de la Åijaistoj finfine ne kondukis al radikaliÄo, sed kontraÅe. La post-revolucia Irano vere preferas enterigi la pasintecon kaj eniri en bonajn rilatojn kun la Okcidento. En Libano komencis Hizbolaho kiel revolucia teror-movado, kiu ostaÄigis kaj murdis okcidentanojn. Nun Hizbolaho estas politika partio – koncedite: kun 40.000 raketoj ne vere kiel CDA[i] – kaj oni interÅanÄis siajn islamajn idealojn por pragmatismo. En Irako la Åijaistoj nun havas multe pli da potenco ol sub Saddam Hussein. Ili tamen sentas sin tre kontentaj en demokrata Åtat-sistemo kaj malakceptas duan Islaman Respublikon.
Komparu tion foje kun la sunaismaj islamistoj kiuj post 2011 ascendis en Egiptio, Sirio, Libio kaj Irako. Ilia alveno estis tuj priskribebla kiel surstrata perforto kontraÅ virinoj kaj malsamkredantoj, islama popoljuÄo kaj cedemeco al Äihadistoj. Notu bone, ankaÅ Åijaistoj kondutas malbone dum militado. Ĉe la rekonkero de Tikrit aperis bildoj kiuj montris kiel malliberigitaj Äihadistoj estis IÅœ-stile senkapigitaj kaj ĵetitaj de konstruaĵoj. La farintoj estis la de Åijaistoj dominitaj Irakaj Specialaj Trupunuoj. Sed kiel ajn naÅze: venÄofaro sur la batalkampo estas io alia ol instituciigita perforto nome de Dio.
Jen io kio devus inklinigi skeptikulojn al pripensado, se la Okcidento kaj Irano post nelonge faros historian interkonsenton.
Leo Kwarten estas arabisto kaj konsultisto.
[i] CDA (Christen-Demokratisch Appel) estas politika partio en Nederlando, kies historia bazo estas la kristanismo. La komparo kun Äi, ja en Nederlanda ĵurnalo, ĉi tie aspektas plimalpli Åerce.