fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC Handelsblad
http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2014/augustus/26/nederlandse-koerden-nemen-kalasjnikovs-op-1414348
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
Nederlandaj Kurdoj prenas kalaÅnikovojn
Ili fuÄis el la diktaturo de Saddam Hussein, sed nun multaj Nederlandaj Kurdoj ree havas ion al kio reveni eblas. La aÅtonoma Kurda regiono estas preskaÅ lando, kun propra parlamento, flago kaj lingvo. Batali por tio tamen necesas.
NRC Handelsblad 26 aÅgusto 2014
Fare de nia korespondanto
Marloes de Koning en ERBIL
Eblus ke Miran Betwata (23), kiam li kuÅas ĉe la fronto en Irako, perceptas iaman amikon el Nederlando tra la celilo de sia Ĉina paflertulfusilo. Tiu knabo estas nun ĉe IÅœ (Islama Åœtato). "Tiu havis malfacilan junecon, senpatrinan", diras Miran komprenplene. Li ne volas diri tro multe pri tiu knabo, pro respekto al ties patro. Tamen ne estu miskompreno. Kiam tio okazas, li simple premas la ellasilon. "Tiu volas detrui mian popolon."
Miran plenkreskis en rifuÄintejoj en Nederlando. Pro neklaraj kialoj liaj dudek (duon)gefratoj ricevis restad-permeson, sed li ne. Pro tio li en Nederlando ne rajtis eniri en la armeon, kion li estis dezirinta, kaj pri kio li ankoraÅ ofte sonÄas.
AnstataÅe, li antaÅ tri jaroj iris reen al Irako, al la aÅtonoma Kurda regiono. Tie li nun kunbatalas kontraÅ la Äihadistoj de IÅœ. Lia frato Aza ankaÅ. Tiu, antaÅ tri semajnoj, kiam IÅœ danÄere alproksimiÄis al la ĉefurbo Erbil, prenis aviadilon ekde Nederlando kaj surmetis uniformon.
Tribestro
La fratoj partoprenadas en la armeo de sia onklo, Peshmerga-kolonelo kaj estro de la Xoshnaw-tribo. La ĉefa tasko de Miran estas vivteni sian onklon ĉe la fronto. Li radias de fiereco kiam li parolas pri tio. "Estas honoro. Mi sidas meze en la historio, mi sentas tion."
Post dek tri tagoj li nun mallonge havas forpermeson. Dek tri tagoj, dum kiuj li demetis siajn Åuojn nur por interÅanÄi siajn du parojn da Åtrumpetoj, kaj dum kiuj li dormis kun sia paflertulfusilo en la manoj, kaj zono kun Åargujoj ĉirkaÅ si. Tuj kiam la grandega blazo sur lia piedo iom saniÄas li reiros, tiel li diras en restoracio en Erbil al amikoj, ankaÅ Nederlandaj Kurdoj. "Jen io kio vere plaĉis al mi, kompanoj!" Ili aÅskultas fascinataj.
La Kurda militistaro, la Peshmerga, funkcias kiel harmoniko. Ekzistas kerno da profesiaj soldatoj. Formale ili estas parto de la Irakaj armefortoj, sed ne en la praktiko. Kaj ekster tiuj preskaŠĉiu Kurda viro estas rezervisto. Tio inkludas Kurdojn eksterlande, inkluzive de Nederlando. Nun kiam Kurdio estas minacata, ili prezentiÄas por helpi en la lukto.
Tio ne estas formale reguligita. Tio simple estas kion vi, kiel Kurda viro, devas fari kaj volas fari, eksplikas Kurdaj Nederlandanoj. "Vi batalas por kiu vi estas," diras Miran. "Vi batalas tiel ke vi povas diri: «Mi estas Kurdo»."
PreskaÅ lando
En Nederlando loÄas proksimume 52.000 Irakanoj, el kiuj laÅ fakuloj pli ol tri kvaronoj estas Kurdoj. La plimulto meze de la naÅdekaj jaroj fuÄis el la perforto en Irako sub Saddam Hussein, kaj ricevis azilon. Ekde la Usona invado de Irako en 2003, ili havas ion al kio eblas reiri. La aÅtonoma Kurda regiono estas preskaÅ lando, kun propra parlamento, armeo, flago kaj lingvo. "Nun gravas reteni kion ni havas," klarigas la 24-jaraÄa Nechir Herki, kiu estas loÄinta en la Nederlanda urbo Arnhem.
Dum la lastaj jaroj estas multaj Kurdaj revenintoj el Nederlando. Precizaj nombroj mankas. La plimulto da taksoj baziÄas je 10.000 familioj kiuj entute aÅ parte iris reen. Ofte okazas, ke la gepatroj revenis, dum iliaj infanoj restis en Nederlando por kompletigi sian instruadon.
Ondo de optimismo
Nechir Herki estis kunlernejano de unu el la fratoj de Miran. Li estis tri-jaraÄa kiam li alvenis en Nederlando, kaj 22 kiam li decidis transloÄiÄi al Kurdio. Li provizore estas decidinta ne batali, sed tio povas morgaÅ ÅanÄiÄi, li emfazas.
Kiam IÅœ minacis Erbil-on, lia propra frato el Nederlando estis ĵus vizitanta lin. Tiu "flamiÄemulo kaj naciisto" tuj volis partopreni en la batalado. "La tuta familio paroladis al li por atingi, ke li ne farus tion kaj reirus al Nederlando por akiri sian diplomon. Tiaokaze aspektus iom strange se mi mem sekve ja irus batali," klarigas Nechir, kvazaÅ «ne batali» estas io pri kio oni devas pravigi sin.
Li tamen unuafoje havigis al si armilon kaj ne ekskludas ke ankoraÅ venos la momento, kiam li devos uzi Äin. "Se la neceso urÄas, ĉi tie ĉiu iÄos Peshmerga. Mi vidis bildojn el l’ estinteco de avinjoj kun AK47-oj en la manoj." Lia familio donacis monon kaj alkondukis kamionojn da provizoj, inter kiuj ankaÅ medikamentoj, al rifuÄintoj. "Tio pensigas mian patrinon pri la tempo, kiam ni mem devis fuÄi. Ĉiuj tiuj familioj survoje kun sakoj."
La plejparto de la revenintoj el Nederlando alvenis en Kurdio dum la optimisma ondo de la lastaj jaroj. Äœia ekonomio kreskas rapide. Per eksterlanda instruado, oni en Kurdio havas antaÅecon kompare kun la postiÄintoj. Estas mono, per tio ke en Irako estas nafto sub la tero. Kaj ĉiuloke oni vidas konstruadon.
Nechir Herki faris la elekton iri al Kurdio bone pripensite, li rakontas ĉe la stirrado de sia blanka ĵipego. "Ni estas en ekonomia impulso. LeÄoj estis malstreĉitaj por altiri expats. Tiuj preskaÅ ne pagas impostojn, kaj facile metas ĉi tie konstruaĵon, aÅ komencas entreprenon." Homoj estas varmaj kaj gastamaj, li aldonas. "Kaj enmiksiÄemaj." Estas multe da socia kontrolo, sed tio ne Äenas lin. Li nun laboras en la famili-entrepreno kiu importas ovojn kaj okupiÄas pri projektdisvolvo.
Li ne estas tre impresata de la perforto ĉe la limoj. "Kiel krude tio eĉ sonas... Ni kurdoj kutimiÄis pri Äi. Estas kiel ĉapitro en libro. Mi tamen tre Äojas ke la ekstera mondo ekkonas nin per ĉi tiuj okazaĵoj. Ni nun havas la Åancon montri kiuj ni estas."
La Kurdoj luktas kontraÅ IÅœ ĉar ili trovas Äin horora terorgrupo, kiu senkapigas homojn kaj vendas virinojn. Sed ili ankaÅ luktas ankoraÅ daÅre por propra lando kaj internacia rekono. Lukti kontraÅ IÅœ estas logika parto de ilia propra batalo.
Usona bombardado
En la centro de Erbil sidas Kamal Rania (47) en malgranda oficejo plena de mapoj sur la muro. Staras tie du grandaj klimatiziloj kaj fridujo. Rania surhavas tradician Kurdan virveston, malstrikta pantalono kun supra parto en la sama koloro kaj skarpo ĉirkaÅ sia ventro. Ekde lia dekkvina li batalis kiel Peshmerga. Sur lia Facebook-paÄo estas fotoj el tiu tempo. Liaj lipharoj tiam estis iom pli grandaj, liaj haroj pli nigraj, lia vesto la sama. Inter 1996 kaj 2010 li loÄis en Nederlando, unue en Roterdamo kaj poste en Arnhem.
Nun li vendas loÄejojn kaj hipotekojn en Erbil, kaj li loÄas kun sia edzino kaj tri infanoj en vasta loÄejo, en brile nova kvartalo ĉe la urborando. Apud la pordego de la per muroj ĉirkaÅigita dombloko staras sekuriganto, kiu speciale atentas Arabojn. Se la Peshmerga de lia politika partio PUK (Patriota UnuiÄo de Kurdistano) bezonas ion, veterano Rania alportas apogon. HieraÅ vespere, kiam li ĵus estis enlitiÄonta, oni telefonis al li ke Peshmerga ‘bezonas pilketojn’. Kaj do li tuj iris helpi provizi.
Kiam antaÅ dek tagoj la rifuÄintkampo Makhmour estis rekonkerita el IÅœ, Rania alvenis tie duonhoron post la usona bombardado. La ĉirkaÅ dudek Äihadistoj kiujn li tiam vidis, ‘kuÅis en pecoj’. "Unu el ili havis identigan karton el Ĉeĉenio kun si", Rania rakontas. "Estas internacia partio, ili venas ankaÅ el Germanio kaj Nederlando."
Preta por batali
Serdar Dosky (40) jam antaÅ naÅ jaroj revenis el Nederlando. Sur malgranda polva tereno kun barilo, apud benzinejo ĉe la urbo Faida, li nun gvidas grupon de ĉirkaÅ kvardek armitaj volontuloj. Sur ilia supra brako estas emblemo kun « Kurdish People's Defence Force ». La volontuloj estas daÅre en rezervo (‘standby’) kaj faras ĉion por kio la Peshmerga ĉe la fronto nun ne havas tempon. Se Äihadistoj estas rimarkigitaj ie, ili tuj iras tien. Cetere ili alportis armilojn al Yezidi-homoj, tiel ke tiuj povos defendi sin pli efike. Kaj sub malpeza devigo ili senarmigis virojn, el najbaraj arabaj vilaÄoj, kiujn ili ne fidis. Se necese, ili forportas vunditojn kaj alportas municion. "Ni estas pretaj, ankaÅ por batali," diras Dosky.
Dosky revenis en 2005, post dek jaroj en Nederlando (Amsterdam), reen al Irako kaj establis instituton kiu prizorgas ankaÅ debato-trejnadon kaj faras esplorojn pri politikaj aferoj. Li estis aktiva en la SP (Socialista Partio)1 en Nederlando, kaj volis helpi ĉe la konstruado de demokratio, li rakontas en la malgranda oficejo kie li jam du monatojn ankaÅ dormas, en faldebla lito apud sia skribtablo. Subuloj en kamuflaĵ-kostumo kunprenas cigaredojn por li kaj alportas teon en tulipformaj glasetoj. Sur la muro pendas pafilo. "Irako estis liberigita. Mi havis sep jarojn da politika sperto. Mi volis transdoni tiun en tempo kiam ili bezonas Äin. Ne dudek jarojn poste, kiam ĉiuj institutoj jam estos konstruitaj."
Tri monatojn antaÅe la vivo ĉi tie estis "paradizo", diras Dosky. "Ne koncerne la demokration, sed ja sekura kaj riĉa. Ĉiuj Åancoj." Tio ÅanÄiÄis kiam IÅœ ekokupis la urbon Mosul kaj staris sur la limoj de Kurdistano. Dosky interÅanÄis sian kostumon kontraÅ uniformo. Li evitas la demandon ĉu li jam devis mortigi. Oni ja neniam scias, kun la Nederlanda justico kaj la malvalidigo de pasportoj. AnkaÅ Hirsi Ali2 estis heroino antaÅe, sed sekve Åi devis iri for, li memorigas. "Se mi estas en Nederlando kaj milito estiÄos, tiam mi ankaÅ ne rigardos kio estas laÅleÄa. Tiam mi faros kio necesas."