fonto:
laNederlanda ĵurnaloVolkskrant
http://www.volkskrant.nl/politiek/europa-neemt-de-politieke-afslag-naar-rechts~a4426993/
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
EÅropo prenas la flankvojon dekstran ..... kiel malutila estas tio?
2017 iÄos spektakla jaro de elektadoj. Popolisma dekstro eble ekhavos kvin seriozajn Åancojn por sukceso: en Nederlando, Francio, Germanio kaj eble ankaÅ en Italio kaj AÅstrio.
Volkskrant 3 decembro 2016
Fare de Fokke Obbema
Ĉu la almarÅado de popolisma dekstro en EÅropo estas nehaltigebla? La du plej grandaj politikaj eventoj ĉi-jare, la Brexit kaj la elekto de Trump, indikas ĉiuokaze ke la politika momentumo apartenas al tiu tendenco. Marine Le Pen, gvidanto de la Front National[i] en Francio, menciis la retiron de Britio el la EU ‘unua pafo’. Kun Åia politika samideano Geert Wilders[ii], Åi staris antaÅe en la vico de EÅropaj politikistoj, por gratuli Trump-on. ‘Signo de espero’ por Francio Åi vidis en ties venko, ĉar ‘homoj tenas sian estonton ree en la propraj manoj’. La PVV[iii]-gvidanto Geert Wilders eĉ antaÅdiris ke ‘la politiko estos neniam ankoraÅ la sama’.
Ĉi-semajnfine venos la unuaj indikoj ĉu la venko de Trump vere persvadas pli da EÅropaj balotantoj por evidentigi sian malkontenton. En AÅstrio la FPÖ[iv]-gvidanto Norbert Hofer pensas tamen ke li ankoraÅ kapablos atingi la prezidentecon de sia lando, inter aliaj danke al la nova Usona prezidento. "Trump ankaÅ havis politikan kontraÅan venton, kaj tamen kapablis venki. Ĉie kie la elitoj distancigas sin de la popolo, tie ili malgajnas", tiel li en debato esperplene rigardis antaÅen. Lia kontraÅulo estas la Verda politikisto Alexander Van-der-Bellen[v], sur kiu ankaÅ la centro-dekstra establita ordo mirakle metis sian esperon. Ĉi-printempe Van-der-Bellen gajnis lastmomente de Hofer, kun antaÅeco de 30 mil voĉdonoj. Sed la juÄisto deklaris tiujn elektojn nevalidaj, pro neregulaĵoj ĉe la balotado per paperpoÅto.
Do tial la nova elektoraÅndo. Tiu Åajnas ankoraÅfoje finiÄi kiel samrapida kuro. AÅstraj elektado-ekspertoj, prudentiÄintaj pro la okazaĵoj dum la Brexit kaj en Usono, gardas sin kontraÅ prognozoj. Ili diras konsideri ke la rezulto nur iÄos konata du tagojn post la elektado-tago. Se Hofer gajnas, tiam unuafoje en la postmilita historio de Okcident-EÅropo, dekstrema popolisto fariÄos Åtatestro – sekva mejloÅtono, kiu ankoraÅ apenaÅ mirigos homojn.
Tia senkontraÅstara reago ankaÅ atendeblas kiam la Itala ĉefministro Renzi, same ĉi-semajnfine, malvenkas ĉe sia politika referendumo. La lastaj balotenketoj indikas ke la reformoj kiujn li antaÅmetas al sia popolo, estos malakceptataj de la plimulto da Italoj. Por tiuj ‘ne’-voĉo, ambaÅ popolisma maldekstro kaj popolisma dekstro faris kampanjon. Plifruigataj Italaj elektoj estas do ekspektindaj. La saman sorton atendas ankaÅ AÅstrio sub prezidento Hofer preskaÅ certe.
Tiuokaze, 2017 promesas iÄi spektakla EÅropa jaro de elektadoj. La dekstra popolismo ekhavos kvin seriozajn Åancojn por sukceso. Post la elektoj en Nederlando (marto), Francio (aprilo aÅ majo), Germanio (aÅtuno) kaj eble do Italio kaj AÅstrio, la EÅropa politika pejzaÄo povus post jaro iam esti efektive ‘neniam plu la sama’.
La punkto estas ĉu la "Granda Ribelo", kiel politikologo Chris Bickerton[vi] nomas Äin, daÅrigas sin senĉese. Tiu Brita aÅtoro de libro pri la EÅropa Unio, kiu estas aligita kun la universitato de Cambridge, sin ja apogas sur tio: "La proksima estonto aspektas iom aĉa." En liaj okuloj, antaŠĉio maldekstro devus veni kun la respondo, nun kiam la kreskinta malegaleco inter civitanoj instigas la ribelon. Enspezo-diferencoj estas tradicie maldekstra temo, sed li vidas ‘post la pasintaj tridek jaroj’ neniuj maldekstraj gvidantoj kiuj kun tio povas ekforkuri: "EÅropa maldekstro unue devos eltrovi sin denove, post esti partopreninta jardekojn longe en la agendo de liberala dekstro. Por tio oni bezonos jarojn. La solvo estas do inerta, dum la problemo prezentiÄas baldaÅ. "
AnkaÅ kulturhistoriisto René Cuperus[vii] metas la pilkon ĉe ‘Maldekstra-Progresiva Nederlando’ kiu, tiel li ĉi-semajne skribis en sia Volkskrant-kolumno, ‘ankoraÅ havas kvar monatojn por elpensi ruzaĵon’. Neebla tasko, kaÅze de tio kion li konstatis kiel ‘la teruran bezonon montri al la establita ordo koleran mezan fingron’. En Francio, Germanio kaj Nederlando, li do antaÅvidas elektojn ĉe kiuj la batalo sole okazos inter centro-dekstro kaj popolisma dekstro. Tamen, ĉe la bildo de popolisma dekstrema ondo kiu la EÅropan establitan ordon blove renversos, oni povas ja meti kelkajn marÄenajn notojn.
-------------------------------------------------------------
GLOSO 1:
ALIAJ TEMOJ KAJ EVENTOJ
Temoj kiel enmigrado kaj malegaleco, el kiuj la tendenco nun tiras profiton tiel sukcesplene, ankoraÅ okazos ankaÅ venontjare. Sed la demando estas Äis kio grado. "Nun la debato estas ankoraÅ dominata de la temoj de kiuj la dekstra-popolismaj partioj estas plimalpli ‘la mastroj’," diras Matthijs Rooduijn[viii], politika sociologo ĉe la Universitato de Utrecht. "Tio tradukiÄas en multan telefamon kaj pliigas iliajn Åancojn de sukceso. Sed mi ne ignoras ke aliaj temoj, kiel en Nederlando la sanservo, dum la elektoj iÄas gravaj."
-------------------------------------------------------------
Alivorte: la tempo povas funkcii malprofite al dekstremaj popolistoj. Sian grandan trarompon en la balotenketoj ili spertis, kiam en 2015 la rifuÄint-krizo estis sur Äia pinto, kaj grandaj atencoj okazis en EÅropo. Intertempe, la fokuso sur la temo malpliiÄis pro la plimalpli sekiÄita alfluo de rifuÄintoj. AnkaÅ grandaj atencoj jam iom da tempo ne okazis. Pozitive estas plue, ke la ekonomia restariÄo, certe en Nederlando, tute ne iras malbone: vidu la malkreskantan senlaborecon kaj pliiÄantan kreskon.
La grundo por la dekstrema popolismo Åajnas pro tio forfali. Sed en la opinisondoj tio ankoraÅ ne speguliÄas. En la okuloj de Rooduijn tio rilatas al la konduto de la partioj: "Komence iris multa atento al la temoj kun kiuj tiuj partioj havas sukceson. Intertempe ili fariÄis tiel grandaj, ke ili mem fariÄis la novaĵo. Tio generas ankaÅ denove ekstran atenton pri la issues por kiuj ili sin fortigas.
Por popolisma dekstro estas vivesenca teni la fajron de la rifuÄint-temo brulanta. Tio estis klare videbla dum la ĵus aranÄitaj debatoj en AÅstrio, kie la FPÖ sin distingis vive pentrinte kancelieron Merkel kiel la ‘plej danÄeran virinon de EÅropo’. Åœian pasintjaran ‘Wir schaffen das’, tion Hofer nomis ‘grandega eraro’, en lia lasta televida debato kun Van der Bellen. Li povas havi sukceson pro sia diraĵo, sed ĉi tiu temo ankoraÅ same multe interesos EÅropajn balotantojn venontjare. Nova rifuÄintoj, novaj atencoj – dekstremaj popolistoj povus havi profiton de tio. KontraÅe: mallertaĵoj de samideano Trump, ankaÅ certe neignoreblaj, povas balotantojn deadmoni de protest-voĉdono. Koncize dirite: neantaÅviditaj eventoj influos la EÅropajn rezultatojn en ankoraÅ ne prognozeblan direkton.
-------------------------------------------------------------
GLOSO 2:
NE VERA TRAROMPO
Eble EÅropaj mezaj partioj ankoraÅ iom kapablas teni sin rekte, eĉ se iuj brilaj sukcesoj estas atingataj de dekstra-popolismaj partioj. En Nederlando la PVV povas fini historie alte, kaj la opinisondoj montras tion, sed la traduko al registara potenco ne estos facila. Germanio reagos Åokita kiam ‘ekstrema dekstro’ – kiel Alternative für Deutschland (AfD) estas fojfoje indikata – penetras en la kunvenejon de la Bundestag[ix]. Eĉ pli grave, tiu okazaĵo kostos multan penon al la tuta EÅropa establita ordo. Sed la Åanco ke tiu AfD-sukceso lasas sin traduki en registaran partoprenon estas malgranda. Eĉ se Äi tamen sukcesas en tio, Äi ne estos la plej granda partio, kaj formado de koalicio devigos koncedojn.
-------------------------------------------------------------
La Brito Bickerton rigardas ĉefe streĉita al Francio, kie supozeble la plej gravaj elektoj de 2017 okazos. En la dua raÅndo preskaÅ certe partoprenas kandidato, Le Pen[x], kiu volas la landon eligi kaj el la EU kaj el la eÅro. "Sed mi ne ignoras ke la Franca establita ordo tamen kapablas teni sin staranta", diras Bickerton, aludante al la gajno de la dekstrema kandidato Fillon[xi] en la dua raÅndo. Tiu povus eble sukcesi dank’al maldekstro, kiu penege voĉdonos al li. "Vi tiam povas ekspekti suspiron de malpeziÄo en EÅropo. Eĉ se la subestaj problemoj tute ne estas for." Tia taktiko balotkonduto povas teni popolisman dekstron ekster la pordo. "Sed Äi kondukas ja al pli malfortaj registaroj kaj do ankoraÅ pli da spaco por popolisma dekstro." Tio povus esti la destino de la Nederlanda politiko, kiam la PVV iÄas la plej granda partio, sed dume ekregu ne tre stabila kvar- aÅ kvin-partia koalicio.
-------------------------------------------------------------
GLOSO 3:
MALMULTE DA GVIDA FORTO
Se dekstrema popolisma partio penetras al la pluÅo, tiam ties influo sur la kurso de lando estas ankoraÅ diskutebla. En Nederlando la unua rememoro (LPF[xii], registara partopreno 2002-2003) estas kazo de estrara Ä¥aoso, dum la duan eksperimenton (PVV, tolerem-konstruo 2010-2012) ĉiuj koncernitoj spertis kiel fiaskon; ankaÅ la PVV mem, kiu vidis siajn partianojn post la falo de la ministraro ekstreme malpliiÄi. La nuna bildo estas la Svisa SVP[xiii], la plej granda partio de la lando kaj jam dum jaroj grava en la registaro. Al grandaj akcidentoj tio ne kondukis. La partio sin distingas fojfoje per furiozaj vidpunktoj pri fremduloj, sed cetere estas tamen plejparte enigita en la Svisa kamparo. Ion similan oni povas diri pri la eksa protestpartio Forza Italio (nuntempe: PdL[xiv]), fondita de entreprenisto Silvio Berlusconi en 1993.
-------------------------------------------------------------
"Pri protestpartioj estas konata ke ilia karaktero ÅanÄiÄas tuj kiam ili ekuzi potencon," diras Bickerton. Kaj subite li aldonas al tio: "Sed la danÄero estas precipe la influo de iliaj ideoj, nome, ke la neakcepteblo iÄas akceptebla." Lia Nederlanda kolego Rooduijn emfazas ankaÅ tiun influon al la ideoformado: "Nur rigardu kiamaniere ĉe la VVD[xv] unue Zijlstra[xvi], kaj poste Rutte[xvii], pri integrado ekuzis lingvaĵon precipe celinta por preni la venton el la veloj ĉe PVV. Tio vi vidas ankaÅ en aliaj landoj. Ĉiuj mezaj partioj, inkluzive de la sociaj demokratoj, inklinas partopreni al tio." Por Bickerton, la limiga EÅropa rifuÄintpolitiko estas la plej klara ekzemplo de kiel la ‘neakcepteblo iÄas akceptebla’. Brite sensuke li rimarkigas pri tio: "Åœajnas ja kvazaÅ la EÅropa Komisiono nuntempe sur tiu ĉi tereno estas gvidata de popolisma dekstrema partio."
Fokke Obbema estas sperta redaktoro de Volkskrant, kun granda intereso pri internaciaj rilatoj, en kaj ekster EÅropo.
[i] Front National = Franca politika partio, fondita en 1972, kiu kreskis Äis unu el la pli grandaj partioj tie
[ii] Geert Wilders = gvidanto de la PVV
[iii] PVV (Partij Voor de Vrijheid) = 'Partio Por Libero', politika partio en Nederlando
[iv] FPÖ (Freiheitliche Partei Österreichs) = politika partio en AÅstrio, kies gvidanto estas Norbert Hofer
[v] Alexander Van-der-Bellen = politikisto en AÅstrio
[vi] Chris Bickerton => vidu inter aliaj:
http://www.polis.cam.ac.uk/Staff_and_Students/dr-christopher-bickerton
http://www.lse.ac.uk/website-archive/publicEvents/events/2016/06/20160615t1830vHKT.aspx
[vii] René Cuperus => https://nl.wikipedia.org/wiki/Ren%C3%A9_Cuperus
[viii] Matthijs Rooduijn => vidu inter aliaj:
http://matthijsrooduijn.nl/publications/
https://www.prodemos.nl/nieuws/populisme-past-zich-aan/
[ix] Bundestag = la tutlanda (federacia) parlamento de Germanio
[x] Le Pen = Marine Le Pen, la gvidanto de la Front National
[xi] Francois Fillon estis de 2007 Äis 2012 ĉefministro de Francio, sub la prezidenteco de Nicolas Sarkozy
[xii] LPF (Lijst Pim Fortuin) = de 2002 Äis 2006 ekzistanta politika partio
en Nederlando, fondita de Pim Fortuin (kiu en 2002 estis murdata)
[xiii] SVP (Schweizerische VolksPartei) = la Svisa Popolpartio; vidu pri tiu ankaÅ:
http://www.ipernity.com/group/88900/discuss/23323
[xiv] PdL (Popolo della Libertà) = la Itala partio ‘La Popolo de Libereco’; vidu pri tiu:
https://eo.wikipedia.org/wiki/La_Popolo_de_Libereco
[xv] VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie) = la dekstre liberala partio
en Nederlando; vidu ankaÅ:
https://eo.wikipedia.org/wiki/Popola_Partio_por_Libereco_kaj_Demokratio
[xvi] Zijlstra = Nederlanda politikisto kiu ekde 2012 estas prezidanto de la VVD-frakcio en la Nederlanda parlamento
[xvii] Rutte = Nederlanda politikisto kiu en 2010 iÄis la ĉefministro; li ekde 2006 estis prezidanto de la VVD