fonto:
laNederlanda ĵurnaloVolkskrant
http://www.volkskrant.nl/opinie/-brexit-is-verraad-en-dat-zullen-de-britten-nog-gaan-merken~a4389972/
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
Brexit sentiÄas en Bruselo kiel perfido
Kie la EU estas por Germanio kaj Francio de ekzistenciala signifo, Äi estis por la Britoj foirloko kun kiu oni povas la kontrakton ankaÅ nuligi.
Volkskrant 6 oktobro 2016
Fare de Dirk-Jan van Baar
Dum tri monatoj, la Brita ĉefministro Theresa May diris ke Brexit ankaÅ signifas Brexit, kaj ke Åi faros de Äi sukceson. Haston ĉe la ekigo de la EU-eksiÄoproceduro Åi ne havis, sed ekde ĉi semajnfino[i] ni scias ke tio devos okazi antaÅ aprilo 2017. Alie ol la Brexit-referendumo en junio 2016, kies rezulto ankoraÅ resonegas, la eksiÄo mem devas pasi plejeble puÅoreziste. Tion ankaÅ Angela Merkel, kiu volonte prenas sufiĉe da tempo, aprezas. MalgraÅ tio, la ĉefministro estas sur kolizio-kurso kun la EU, pro Åia emfazo pri la kontraÅagado de enmigrado, de kio la Francoj ĉe Calais jam nun eltenas la ÅarÄojn. Tio estas peti reprezaliojn.
Neniu havas intereson en divorcbatalo, kaj la Britoj ankaÅ spekulas pri tio. Ili esperas, ke post ilia foriro estos baldaÅ ree business as usual, sed tiam sen Bruselaj enmiksiÄoj. Ili celas liberkomerc-konvencion kun la EU, ĉe kio scenaroj kiel la Svisa aÅ Norvega modelo rondiras. AnkaÅ LiÄ¥tenÅtejno, pli malgranda ol la Luksemburgo de tirano Jean-Claude Juncker, estas menciita kiel opcio.
La afero iÄas ankoraÅ pli surrealisma, kiam oni konsideras ke la Britoj jam havis aliron al la komuna merkato, kvankam ili ne bezonis partopreni en la eÅro kaj la Schengen-zono. KaÅze de tio, ili neniam perdis la kontrolon pri sia propra monero kaj siaj propraj limoj. Äœustadire voĉdonis la Britoj la 23-an de junio[ii] kontraÅ EU kiu jam plejparte estis aranÄita laÅ iliaj deziroj, kvankam ili post nelonge dum la elirprocezo alfrontos (maljuste traktitan) EU-on, kun kiu plua interrilato vere ne finiÄos je ilia avantaÄo.
Interplektiteco
Tri monatojn poste mi trovas ankoraŠĉiam malfacila kompreni ke la Britoj ne volis konsciiÄi pri tio. La Brita politiko faris la debaton ĉiam en ekonomiaj terminoj, kvazaÅ la elekto por EÅropo estas balancado inter plusoj kaj minusoj, sed la bone komprenita propra intereso ĉe tio preskaÅ nevidebliÄis. Multe pli potenca estis la emocia antipatio kontraÅ kontinento kun kiu la Britoj fariÄis ja pli kaj pli interplektitaj, sed kie ili ne sentas sin hejme.
Ke tiu antipatio – post membreco de pli ol kvardek jaroj – fariÄis Äuste pli forta ol malforta, tio ankaÅ pli malfaciligas reordigi tiun fadenbulon laÅ afereca maniero. Britoj ja pensas ke ili povas denove deÅiri sin de EÅropo, kaj solide esti memstaraj, sed tio ne sukcesos sen sento por kontinentaj rilatoj. Precize pri tio ili ne plenumas siajn devojn.
Paroĥismo
Brexit-anoj kiel Boris Johnson, nun ministro de Eksterlandaj Aferoj, neniam adiaÅis la klasikan “dividu kaj regu”. Ili estas certaj pri tio, ke la EÅropaj landoj konkurencas unu la alian, kaj ke la Germana industrio kaj la Francaj vinberistoj ne volas perdi sian Britan eksportan merkaton. Ili proponos la Britan komercan deficiton kiel forton, kaj agas kvazaŠĉio en EÅropo estas intertraktebla.
En Bruselo buÄetoj estas vere la nodo; la Britoj scias depost Margaret Thatcher (”I want my money back”) ĉion de tio, kaj ekde ekonomie ili denove pli bone fartas, ili ankaÅ estas netaj pagantoj. Sed kun ilia paroÄ¥ismo (Napoleono jam parolis pri “nation of shopkeepers”) ili malhavas la pli grandan bildon pri kiu temas en EÅropo ekde 1945. Tio ne plu estas militi kaj unu la alian superi, sed paciÄi kaj historiajn kontrastojn venki.
Foirloko
Tiu salto trans sian propran ombron faris la Britoj neniam. Kie la EU havas por Germanio kaj Francio ekzistencialan signifon, por la Britoj Äi estis foirloko por komerci. Tiaĵo povas ankaÅ ree esti nuligata. Je kulpokonscio la Britoj ne suferas, je pli altaj idealoj ili ne kredas, kaj kun ĉia ilia skeptikeco ili pensas ke la Germanoj ne eterne volas esti transdonataj al la kapricoj de la Francoj.
Por la Britoj la nuligado de kontraktoj estas la plej normala afero en la mondo, por la EU tio estas mortinda peko. Kie la arÄ¥itektoj de la eÅro faris ĉion por solide kunfiksi la eÅro-landojn neinversigeble unu al la alia, la Britoj restis de tio ekstere. Pro tio ekzistas por ili exit kiu ne ekzistas por la ceteruloj, kaj sentiÄas la Brexit – kiu trarompas la magion de EÅropo – en Bruselo kiel perfido, kio Äi por la Britoj ne estas.
Perfido
Tiun senton de perfido faras la katastrofa tempigo de la Brexit ankoraÅ pli intensa. Dum la EU estis turmentata de la eÅro-krizo, rifuÄint-torentoj, islaman-atakoj, dekstra popolismo kaj Rusa ĉikan-rilata politiko, David Cameron sentis necese peti “better deal for Britain”. Tiam oni ne komprenas la gravecon de la EÅropa unueco, kaj kiu ne komprenas tiun, komprenas tute nenion.
Pro tio la Britoj eraras se ili pensas, ke intertraktado pri transakcio ankoraŠeblas. Ne nur forludis ili ĉiun krediton, sed kiel klubo en bezono ankaŠla EU estas tre nefleksebla kaj nekapabla kompromisi. Brexit estas perfido, kaj tion la Britoj ankoraŠekrimarkos.
Dirk-Jan van Baar estas historiisto.
[i] ĉi semajnfino = 1-2 oktobro 2016
[ii] la 23-an de junio 2016