fonto:
laNederlanda ĵurnaloVolkskrant
http://www.volkskrant.nl/buitenland/de-westerse-democratie-verkeert-in-een-diepe-crisis~a4344784/ la aranÄo de la subtitolo kaj intertitoloj de la enreta versio diferencas de la papera Volkskrant-versio (de 23 julio 2016) sur kiu la ĉi-suba traduko estas bazita
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
La okcidenta demokratio troviÄas en profunda krizo
Kvaronjarcenton post la falo de la Berlina Muro restas malmulte de la tiama espero, konstatas Arie Elshout. La Okcidento estas nun en la defensivo.
Volkskrant 23 julio 2016
Fare de Arie Elshout
VekiÄi ne estas plezuro, nuntempe. Plurfoje evidentiÄis dum la lastaj semajnoj, ke Åokaj aferoj estis okazintaj dum la nokto. La provo de puĉo en Turkio. La masakro sur la bulvardo en Nico. La eliro de la Britoj el la EÅropa Unio. Reakiri spiron apenaÅ eblas. Ni eĉ baldaÅ ellitiÄos post la elektado de la Usona reality show versio de la fortulo. La ĉeno de zorgigaj novaĵoj daÅrigas. Äœi ÅarÄas la animon en la okcidentaj demokratioj. Kio okazas ĉi tie?
Nur 25 jarojn antaÅe, la Okcidento estis la mezuro de ĉiuj aferoj. La Muro estis falinta kaj ĉiuj landoj de la Orienta Bloko volis iÄi liberalaj demokratioj laÅ okcidenta modelo. Ĉie estis liberaj elektoj. Fine de 1990 la gvidantoj de EÅropo kaj Usono intertuÅis la glasojn, en la Halo de Speguloj en Versailles, pri "nova epoko de demokratio, paco kaj unueco". La Sovetunio ĉesigis sin mem, la granda ideologia defianto ne plu estis.
AnkaÅ dum tiu tempo okazis multe, sed ĉio estis pozitiva por la Okcidento. La inverso de nuna situacio. La okcidenta triumfo Åajnis kompleta, kaj en atako de fierego la historio estis deklarata kiel finita.
Intertempe la bildo estis tute renversita. La diferencoj eĉ reflektas sin en la fizionomio de la ĉefroluloj. Tiam estis Sovetgvidanto MiÄ¥ail Gorbaĉov, la viro kun la amika vizaÄo, kiu fine de la okdekaj jaroj havis la kuraÄon ÅanÄi la taktikon, kaj kiu iniciatis la finpretigon de la Malvarma Milito.
Nuntempe ni havas la Turkan prezidenton Recep Tayyip Erdogan, la potenculo kiu lasas kunkonduki sin en la ondo de venÄemo kiu inundas siajn adeptojn. Se ili postulas la kapon de la puĉistoj kaj skandas "ekzekuto, ekzekuto", li diras: "Ni aÅdas kion vi petas. En demokratio la popolo ekhavas kion Äi volas." En la Kremlin sidas la Rusa prezidento Vladimir Putin, la eks-spiono kun malvarma sango, tiel Åajnas. En Usono estas Donald Trump, la viro kun la fajra kapo kaj okuloj plenaj de kolero.
Erdogan, Putin kaj Trump estas la vizaÄo de la nova malmildeco. Ili staras fore de la simbolo de espero, kio Gorbaĉov estis iam. Ĉiu laÅ sia propra maniero, konsistigas la trio novan defion al la establita politiko en la Okcidentaj demokratioj. Putin kaj Erdogan estas aÅtokratoj, sed havas la subtenon de plimulto de la loÄantaro. Tiun ili akiras alkroĉante al naciismaj aÅ religiaj sentoj. Tio okazas ne ĉiam same subtila, sed ilia demokrate legitimita aÅtoritarismo funkcias.
Kaj ne nur en ilia propra lando. Putin havas simpatiantojn en la Okcidento. Ĉe maldekstro kaj ĉe dekstro. Kaj ĉe Germanaj social-demokratoj, kaj ĉe dekstraj popolistoj kiel Marine Le Pen de la Franca Front National. Anti-Amerikanismo estas grava konektilo en tiu diverskolora kunularo de ‘Putin-Versteher’[i].
Putin-ismo
La Putin-ismo estas ne alternativa modelo por la okcidenta liberala demokratio, kiel la komunismo estis. Sed kio nun ja okazas, estas la tento de aÅtoritato. En Usono, Trump admiras la energion de Putin. Alfa-viroj[ii] inter si. Multaj ĉefe blankaj voĉdonontoj sentas sin altiritaj de tio. Kio pelas ilin al Trump, estas ilia sopiro al forta Putin-ema gvidanto, kiu metas iom da eksmoda patriotismo en sian politikon, kaj parolas la simplan lingvon de la strato. Pasintjare, malmultoj konsideris tiujn voĉdonontojn seriozaj, kaj Trump estis ankoraÅ neverÅajna kandidato, sed dume li devas venki nur unu solan kontraÅulon survoje al la Blanka Domo.
En Francio, teni Le Pen ekster la prezidenta palaco postulos ekstreman penadon de la tradiciaj partioj. En Germanio ekzistas la Åanco ke la kristana-demokrata CDU/CSU, la unuan fojon ekde la milito, ricevas ĉe la dekstra flanko seriozan konkurencon de ekstremdekstra movado.
En multaj lokoj la popolistoj staras pretaj por sturmi la bastionojn de la potenco. Eble ili ne sukcesas breĉi ĉar plimulto de la voĉdonantoj en la voĉdonbudo hezitas pri popolista trarompo. Sed tio ne certas. La triumfo de la okcidenta demokratio povas, kvaronjarcenton poste, sen iu plu ÅanÄiÄi en krizon de okcidenta demokratio.
Plenfide oni direktis tiutempe la rigardon eksteren. Estis militiste interveninta en foraj landoj por fini militojn kaj disvastigi demokration. Tio nun pasis. Sidinta sur la Irakaj blazoj, la Okcidento forĵuris sian intervenisman misian fervoron. AnstataÅe estas veninta sento de sieÄo.
Estas la spill over de la militoj en la Mez-Oriento. RifuÄintoj premas sur la socia kohereco. Teroristoj semas timon. Erdogan eldevigas koncesiojn de la EÅropa Unio interÅanÄe de helpo ĉe la moderigo de la fluo de migrantoj. Putin kultivas en la oriento, sur la limo kun Ukrainio kaj la Baltaj Åtatoj, permanentan situacion de neniu milito kaj neniu paco, kiel murdinto kiu agace sidas ludanta kun la ellasilo de sia pistolo.
La minaco venas ne nur de ekstere, ankaÅ de interne. La farintoj de terorismaj atakoj estas ofte junaj islamanoj, kiuj en malbone integritaj enmigrint-kvartaloj radikaliÄis. Erdogan montras, dum la elpurigado post la malsukcesinta puĉo, ke li povas validigi sian potencon Äis sur la EÅropaj stratoj, pere de mobilizi siajn adeptojn kontraÅ disidentoj en la Turkaj enmigrint-komunumoj. Putin bezonas nur turni la gaskranon por semi malpacon inter la EÅropaj landoj.
Defensivo
La Okcidento troviÄas en la defensivo. Pro eksteraj danÄeroj kaj internaj problemoj. Timoj inter voĉdonantoj pri enmigrado, teroro kaj pli malalta vivnivelo: ĉi ĉio venas kune kaj formas pezan koktelon, malfacile digesteblan. Äœi fendas sociojn en du duonojn. En la debato temas ankoraÅ apenaÅ pri la plej bonaj politikaj partioj, kion tiuj volas, pri kio ili diferencas, kion ili havas komunan. Estas simple ni kontraÅ ili. Popolo kontraÅ elito. Naciistoj kontraÅ kosmopolitoj. TutmondiÄ-perdantoj kontraÅ tutmondiÄ-gajnintoj.
La politika mezo staras sub streso aÅ estas forvaporiÄanta. Estas moviÄo al la flankoj, kie oni fortikigas sin en la kiraso de sia propra pravo. Referendumoj ekmarÅas. Kun ties absolutaj elektebloj. Jes aÅ ne. Por aÅ kontraÅ. Ĉio ĉi kunhelpas por la ekstremigo de la demokratia politiko.
La sukceso de la okcidenta liberala demokratio estis dum jaroj entenata en la kapablo, konduki la neeviteblan kolizion de sociaj valoroj kaj interesoj en la Äustajn vojojn. Necese estas, ke ĉiu akceptas la ludregularon, kiel la preteco fari koncesiojn, aranÄi kompromisojn, kaj eniri en koaliciojn. Perdintoj devas akcepti sian elektan malvenkon kaj pacience atendi la sekvan Åancon. Venkintoj ne volu finfumi perdintojn, ĉar morgaÅ povos ree esti inverse.
Ĉi tiuj demokratiaj atingoj estas minacataj. Sociaj amaskomunikiloj donas al multaj homoj voĉon kiun ili antaÅe neniam havis, kaj tiel konsistigas suplementon al la demokratio. Sed aglomerado de via opinio en nur 140 twitter-signoj estas ne favora por la nuanco. Äœi kondukas, kombine kun la bezono frapi la atenton, ofte al kriado, ekscito kaj malspriteco. Tiu danÄero minacas ankaÅ certan ĵurnalismon kiu daÅre pli kaj pli iÄas speco de popularaj opini-kolumnoj. Troigo regos. Kalumnii unu la alian iÄas en ĉi tiu hiperbola epoko pli grave, ol unu la alian interkompreni.. Sed tiam estos apenaÅ vojo reen. IÄos ni kontraÅ ili. Por aÅ kontraÅ. Ĉio aÅ nenio. Zero-sum.
Kiel koroda acido ekronÄas tio la liberalan demokration. La Usona Kongreso estas paralizita ekde fino de 2010, pro tio ke la du grandaj partioj ne plu povas interkonsenti. En Hispanio, la formado de nova registaro estas jam dum monatoj blokata pro la nevolo de partioj, por iri en koalicio. En la EÅropa Unio iÄas daÅre pli malfacila ekhavi ĉiujn 28 membroÅtatojn sur unu linio. Socioj estas profunde dividitaj. Parto de la voĉdonantoj vokas por fortaj gvidantoj kaj radikalaj solvoj, kiuj laÅ la ekzemplo de Brexit povas disÅiri EÅropon plue.
Tio povas subfosi la fortikecon kaj defendkapablon de la Okcidento, interalie en konfrontado kun viroj kiel Erdogan kaj Putin, kiuj senpene kapablas fari demokration tiraneco de la plimulto.
Arie Elshout estas historiisto kiu verkis jam preskaŠdudek jarojn por Volkskrant, en ties ĉefredakcio, kiel ĉefredaktoro por la eksterlando, kaj kiel korespondanto de el Usono.
[i] ‘Putin-Versteher’ (Putin-komprenantoj), vidu: https://www.google.nl/search?hl=nl&as_q=&as_epq=Putin-Versteher&as_oq=&as_eq=&as_nlo=&as_nhi=&lr=lang_de&cr=&as_qdr=all&as_sitesearch=&as_occt=any&safe=images&as_filetype=&as_rights=
[ii] Alfa-viroj, vidu: http://epo.wikitrans.net/Alpha_Phi_Alpha aÅ http://epo.wikitrans.net/World_Policy_Council