fonto:
laNederlanda ĵurnaloVolkskrant
http://www.volkskrant.nl/media/onzichtbare-oorlogen~a4239265/
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
Nevideblaj militoj
Militraportado estas hodiaÅ pli danÄera ol iam. Por ĵurnalistoj Äi estis neniam facila ambicio, sed nuntempe Äi preskaÅ estas nefarebla.
Volkskrant 6 februaro 2016
Fare de Hans Jaap Melissen
"Mi reiras al Jordanio, ĉar de tie mi povas fari multe pli bone raportadon pri Irako." Estas en Bagdado, aprilo 2003, ĵus post la falo de Saddam, kiam mi mirgape aÅskultas tiujn vortojn de Belga ĵurnalisto. Tiom peniga por li ne estis la multeco de pafadoj kiuj estis ankoraÅ en la Iraka ĉefurbo, sed la kombino de mankhava elektro kaj malbona interreto. La kolego devis en diversaj dissendaĵoj ekspliki la situacion en Irako, kaj li malhavis bonan superrigardon de kio la novaĵ-agentejoj diris. Kaj do li veturis reen al Jordanio, kie parto de la sensaci-avida ĵurnalistaro estis ĉeestinta dum la invado, pro tio ke kelkaj ĉefredakcioj timis Ä¥emian militon.
Eble akordiÄis por ĉi tiu ĵurnalisto: kiel interpretisto de la novaĵoj, li prefere akirus ĉiujn informojn pere de la novaĵ-agentejoj. Sed tiuj ankaÅ mem kompreneble bezonis por tio ree surlokajn raportistojn. Novaĵ-agentejoj eble ne ĉiam havis la superrigardon pri la tuta lando, sed liveris ja partojn por la kompleta bildo.
Mi mem jam estis dum multaj semajnoj en Irako, kaj havis la ĵurnalistan tempon de mia vivo. Io kio ĉe mia hejmenveno kondukis al ia sento de ‘My war gone by, I miss it so’. Jen la titolo de libro fare de la Brita militraportisto Anthony Lloyd. Tiu frazo esprimas kio en rondoj de militĵurnalistoj estas komprenata pli facile ol ekstere de tiuj: oni povas ja sopiri reen al la nervekscita sperto, sur la eÄo de tranĉilo, kiu raportado de milito ofte estas.
Nun refoje estas milito, en Sirio, jam preskaÅ kvin jarojn. Denove mi pensas pri tiu titolo. En tiu kvinjara periodo estas por militraportistoj ja multo plimalboniÄinta.
Kvin jarojn antaÅe Åajnis esti printempo en la Araba mondo. Sed jam baldaÅ, multoj de la tiam formiÄantaj revolucioj ekhavis la predikaton 'aÅtuno' aÅ 'vintro', ĉar ili trafis en novan diktaturon, kiel en Egiptio, aÅ rezultiÄis en senperspektiva enlanda milito, kiel en Sirio.
Ne nur la espero de multaj revoluciuloj vaporiÄis, ankaÅ en la rondo de militĵurnalistoj multe okazis kio povas esti priskribita en vortoj kiel aÅtuno aÅ vintro. La tradician militĵurnalismon konfrontas pli kaj pli limigoj. Inter aliaj pro la impeto de IÅœ, kiu ĉasas ĵurnalistojn por poste senkapigi ilin. Kaj ankaÅ pro la novaj diktaturoj kiuj restriktadas ilian liberecon de moviÄo.
Ke ĵurnalistoj estas minacataj dum sia laboro ne estas nova. Ties amplekso certe ja estas. Kiam kvin jarojn antaÅe la Tahrir-placo en Kairo rapide pleniÄis kun manifestaciantoj, okazis jam baldaÅ incidentoj ĉe kiuj ĵurnalistoj estis atakataj. AnkaÅ mi ekhavis grupon da idiotoj malantaÅ mi, de kiuj la plej antaÅa svingis grandegan tranĉilon. Parton de la Nederlandaj raportistoj eĉ evakuis la ambasado: al la flughaveno kaj reen hejme.
La fizika damaÄo finfine montriÄis malpli ol ni atendis, kaj la ĵurnalist-karavano vojaÄis pluen al la Libia revolucio. En Benghazi, kie la ribelo estis komencita, oni eĉ vere kun aplaÅdo akceptis min kvazaÅ kiel heroon. La alveno de okcidenta ĵurnalisto estis vidata kiel konfirmo de sukcesa revolucio. Fine, oni povis eligi sian rakonton.
Intertempe estis ankaŠmilito en Sirio kaj migris la karavano pluen al tiu konflikto. De la komenco, kiel ĵurnalisto oni havis en Sirio nur du eblecojn: aŠvi apartenis al la eminenta kunularo kiu ricevis vizon de la registaro, aŠvi ne ricevis tiun kaj do dependis de la areoj kiuj estas en la manoj de la ribeluloj.
En la registara teritorio vi senĉese estu akompanita de kontrolanta reÄimulo, pro kio libermaniere labori estas malfacile.
Sed kiu laboris en ribela teritorio povis esti celo de la Siria registaro. Tiel mortis la veterana ĵurnalistino Marie Colvin kaj la Franculo Remi Ochlik en Homs, ĉe laÅcela atako kontraÅ la gazetara centro de la ribeluloj, kie ili gastloÄis.
La Siriaj ribeluloj male estis en la komenco same Äojaj kiel la Libiaj ribelantoj, pri la alveno de gazetaro en siaj areoj. Certe kiam ili ekhavis limtransirejojn en la manojn, kaj ankaŠĵurnalistoj povis pli facile eniri, ili vidis tion kiel konfirmon de sia "nova Sirio".
Sed kun la alveno de okcidentaj ĵurnalistoj venis ankaÅ la kritikemaj demandoj. Pri kiel la ribeluloj traktas siajn kaptitojn, ekzemple. Malliberejo je kiu mi abunde estis havinta aliron, iÄis poste malpermesata tereno por la internacia gazetaro. La ribeluloj estis foje ja vidintaj kritikeman BBC-raportadon, kaj ne Äojis pri tiu. Ili eble batalis por "libereco", sed ne por la libereco esti kritikataj.
Ili ankaÅ estis esperintaj, ke nia ĵurnalistika raportaĵo iamaniere kondukus al interveno de la Okcidento, kiel antaÅe okazis en Libio. Kiam tio forrestis, ĉiam pli civiluloj kaj ribeluloj rigardis nin kiel enmiksulojn sen utilo.
Tio unue kondukis nur al parola perforto, sed la vera danÄero devus ankoraÅ veni. Tiun kaÅzis la miloj da Äihadistoj kiuj ankaÅ estis trovintaj la vojon al Sirio. La kidnapo de la Nederlanda fotisto Jeroen Oerlemans fare de Britaj ekstremistoj en la somero de 2012, povis ankoraÅ esti rigardata kiel incidento. Sed daÅre malaperis pli kaj pli da kolegoj.
Ni tiam jam delonge estis decidintaj ne plu rondiri per aÅto kun la surskribo 'TV', la internacia indiko por "aÅto kun ĵurnalistoj". Tiaĵo donas protektadon en la plejmulto de konfliktoj. Sed ĉi tie teni ‘low profile’ estis la devizo.
Mia interpretisto kun sia aÅto estis de ekstremistoj perforte haltigata en la ĉirkaÅaĵo de Alepo, kiam li veturigis du Francajn ĵurnalistojn laÅ la sama itinero kiun ni trairis la semajnon antaÅe. Tiuj ĵurnalistoj restis kaptitaj ĉe IÅœ preskaÅ unu jaron, sed liberiÄis post pago de elaĉeta mono. Aliaj malaperintaj ĵurnalistoj, kiel James Foley kaj Steven Sotloff, malmergiÄis nur somere 2014 sur hororigaj filmetoj en kiuj ili estis senkapigitaj.
Kiam mi unu monaton post tiuj senkapigoj tamen denove eniris la Sirian provincon de Alepo, por raporti pri la batalo kontraÅ IÅœ, mi bonege povis propagi mian televidan raportadon. Sed ĵurnalo rezignis anticipe: tro riska. Tiaĵo mi ja pli ofte spertis dum ĉiuj tiuj jaroj de militraportado. Sed ĉi-foje mia frustacio pri tio daÅris pli mallonge, ĉar ankaÅ mi mem decidis ne plu eniri ĉi-tiun parton de Araba ribelul-teritorio. La situacio estis tro necerta: survoje mi devus en la aÅto esti kuÅinta plate sur la malantaÅa sidloko, ĉar ni preterpasus Alkaido-batalantojn. Ke militĵurnalisto havas pli altan Åancon je peĉo estas ja akceptebla, sed ne devas esti tiel ke vi nur postvivas tion dank’al bonÅanco.
Tamen, kelkaj kolegoj daÅrigis iri al ĉi-tiu ribelantparto de Sirio. En junio 2015 tri Hispanaj fotistoj aÅdacis eniri la urbon Alepo. Ili Äisnun ankoraÅ restas tie, kidnapitaj de Alkaido aÅ iu el la multaj aliaj milicoj.
Intertempe mi translokis mian laborterenon al Irako kaj la malgranda teritorio 'Kurda Sirio' en la nordoriento. En la parto de Sirio kie la aliaj ribelantgrupoj batalas kontraŠAssad, oni ankoraŠvidas nun apenaŠokcidentajn ĵurnalistojn. Escepte de kolegoj kiuj ricevis vizon, sed tiuj restas en la registara flanko de la frontlinio. Vizito al la Islama Ŝtato neeblas. Amika kolego, la Japano Kenji Goto, ankoraŠprovis tion, sed li estas pasintjare senkapigita.
La milito en Sirio baldaÅ eniras sian sesan jaron. Ĉiun novan jaron, oni povas konkludi ke ni ĉiam pli penige kapablas raporti surloke. Estas ĉiuokaze jam malfacile teni la publikon interesita pri konflikto kiu daÅras pli longe. Sed se tio okazas kune kun manko de aliro surloke, facile povas estiÄi du militoj: la vera kaj la taÅzita versio, kiu konsistas el miksaĵo de propagando kaj la limigita ĵurnalista laboro.
La militantaj partioj simple ne plu havas iun ajn intereson en libera gazetaro. Ili nuntempe havas la teÄ¥nikajn rimedojn por disvastigi sian ideologion. Por tio ili ne bezonas ĵurnalistojn. Krimojn kaj malbonstatojn ili povas ankaÅ pli bone kovri tiamaniere. Se ne temas pri IÅœ, kiu siajn proprajn hororojn Äuste Åatas elmontri.
Ĉiuj okcidentanoj kiujn IÅœ povas kapti, estas belaj aldonoj al Äia propagando-maÅino. La kolegoj kiuj estis senkapigataj, figuris en la plej grava mesaÄo de IÅœ: aÅ vi apartenas al nia speco de de teroristoj, aÅ ni rajtas mortigi vin. Sufiĉe ironie, spegulobildo de kion George Bush diris: "Either you're with us, or you're with the terrorists ". Farante, alie ol ceteraj radikalaj organizoj en Sirio, ankaÅ tiun paÅon, IÅœ metas sin ĉe la supro de la pik-ordo de ekstremismaj kluboj. Por tio ekzistas merkato.
Kun tiel malmultaj raportoj de la situacio surloke, ekestas montrofenestra realeco de la milito en Sirio. Tiu estas dominata de propagando kaj tio havas strangajn konsekvencojn.
Konsideru ekzemple la facilecon kun kiu Assad en ĉiaj okcidentaj rondoj estas foje prezentata kiel akceptebla alternativo. Ties kaÅzo estas ke pli kaj pli estiÄas la impreso, ke la milito estas ĉefe inter Assad kaj IÅœ. Assad volas volonte portreti la aferon tiel. Kompreneble estas amatoraj YouTube-bildoj de la barelbomboj sur loÄkvartaloj, kaj Åokaj fotoj de Äenerala malsato en Madaya, sed tro malmultaj okcidentaj raportadoj.
‘Propraj’ raportadoj havas multe pli da influo sur la publiko, pro tio ke la ĵurnalistoj povas aldoni kuntekston kaj klarigon. Ä´urnalisto tiel iÄas kompetenta ĉeestinta atestanto, kun pli da valoro ol la apartaj militbildoj kiuj venas al ni tra la sociaj medioj. La deveno de tiuj bildoj krome estas ĉiam pridubinda.
La sama direblas pri kiamaniere multoj rigardas la rifuÄint-torenton. Tiu aspektas malgluita de la militrealeco. En tro multaj diskut-programoj estas tute ne parolata pri la milito, tie temas sole pri kion tiu torento signifas por ni, kaj kiel ni povas iom moderigi Äin. Äœia kaÅzo – la konflikto en Sirio – dume estas evidente tro fora de ni.
Ĉu ie ankoraÅ estas lumpunkto en la ĵurnalistiko ĉirkaÅ Sirio kaj Irako? Jes, ekzistas. Kaj tiuokaze mi kontaktiÄas – notu bone – kun ĵurnalistoj kiuj iom similas al tiu Belga kolego en Bagdado: ili ne estas surloke, sed sekvas la militon tra interreto. Ili fojfoje venas kun pli senchavaj informoj aÅ freÅaj novecoj, ol la raportistoj vojaÄantaj al la regiono.
Eliot Higgins ekzemple skanas sociajn mediojn, lokalizas fotojn kaj faras rivelojn pri la Siria milito. Li cetere estas ankaÅ la viro kiu per cifereca ekzameno trovis la kulpulojn malantaÅ MH17. Li ne bezonas timi sian vivfinon en oranÄkolora supertuto. Li sidis sekure hejme, en Britio. La sola loko kie Higgins venas en danÄeron estas lia Twitter-konto. Cetere, la kontraÅpremo kiun li ricevas ja ofte temas pri la fakto ke li ne mem kolektis sian pruvon surloke.
La demando estas, kion fari en la venontaj jaroj, kiam la milito en Sirio sendube ankoraÅ daÅros. Ĉu mi devas, nun la danÄeroj por la ĵurnalisto estas tiel grandaj kaj ties rezultoj tiel limigitaj, iÄi speco de Higgins kaj fari esploradon de malproksime?
Ne, ĉiuj pecoj povas helpi: la esploroj de Higgins-similuloj, la kontribuoj de ĵurnalistoj kiuj ankoraÅ akiras Sirian vizon, la malmultoj kiu tamen kuraÄas eniri la Araban ribelul-teritorion, kaj la granda grupo kiu troviÄas ĉe la Kurdoj: estas pli bone ol nenio.
Sed estas klare, ke la militĵurnalismo en Sirio alvenis en severajn cirkonstancojn. IÅœ ludas ĉe tio grandan rolon, kaj nun ankaÅ kondukas al ĵurnalistaj limigoj en aliaj landoj. Imagu ke vi ĵus estus en Libio aÅ ie ajn, se grupoj deklaras sin subite solidaraj kun IÅœ, Äuste kiam vi estas tie. Vi povus iÄi la unua kandidato por senkapig-filmeto.
Kompare al tiu tipo de riskoj, la viro kiu en Kairo persekutis min svingante tranĉilon, estas kvazaŠfolkloro. Mi neniam estis pensinta, ke post kvin jaroj mi foje sentus sian foreston.
Hans Jaap Melissen (1968) estas militĵurnalisto ekde 1995. Li raportis pri konfliktoj kaj revolucioj en landoj kiel Irako, Sirio, Israelo kaj la Palestinaj teritorioj, Egiptio, Libio, Haitio, Kongo kaj Afganio. Melissen verkis libron pri la postsekvoj de la Haitia tertremo en 2010. En 2015 aperis lia verko: "IŜ, kapabla al ĉio" (Nederlandlingva libro "IS tot alles in staat", ĉe eldonejo Carrera) pri la progreso de la teror-movado Islama Ŝtato. En 2012 Melissen estis en Nederlando proklamata Ĵurnalisto de la Jaro.