fonto:
laNederlanda ĵurnaloVolkskrant
http://www.volkskrant.nl/economie/chinese-crisis-dreigt-wat-zijn-de-gevolgen~a4220530/
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
Ĉina krizo minacas: kio estas la konsekvencoj?
Dum dudek jaroj, Ĉinio spertis grandegajn kresko-ciferojn, sed nun plonÄas la borso-kurzoj. Krizo minacas. Kio estas la kaÅzoj kaj kion signifas tio por la cetera mondo?
Volkskrant 8 januaro 2016
Fare de Peter de Waard
En la unua semajno de la nova jaro, la financaj merkatoj tuj perdis siajn fundamentojn. Borsokurzoj rapide malaltiÄis, la oleo-prezo staras je la minimumo de dek du jaroj, kaj valuto-milito preskaÅ neeviteblas. Kialo estas la timo por ‘malmola surteriÄo’ de la ekonomio en Ĉinio. La lando hodiaÅ kun preskaÅ 1,4 miliardoj da loÄantoj estas jam du jardekojn la motoro kiu tenis la mondan ekonomion funkcianta. Nun estas timo ke tiu maÅino grumblas.
Ĉinio havas problemon, pro tio ke la industria eksport-ekonomio, kiu dum dudek jaroj havigis al la lando grandegajn kresko-ciferojn kaj prosperon, devos esti transformata al enlanda servo-ekonomio. Tiu ÅanÄo ne sendolore okazos, kaj finfine kondukos al pli malalta kresko: ne de 10 procentoj, sed de 2 Äis 3 procentoj. La Ĉinaj aÅtoritatoj provas tion direkti esperante laÅpaÅan transiron. Lastjare, la kresko estus ankoraÅ sumiÄinta je 7 procentoj, sed kelkaj spertistoj pensas ke Äi nun estas jam multe pli malalta.
Kiel ajn, la Ĉina borso estas malgluita de la reala ekonomio. La borsoj estas nekompareblaj kun tiuj en la Okcidento aÅ Japanio; prefere 80 procentoj de la akcioj estas en la manoj de privataj investantoj. Inter ili troviÄas multaj homoj kun malaltaj enspezoj, kiuj investis siajn Åparmonon en akciojn, inspiritaj de la grandegaj gajnoj en la lastaj monatoj de 2014 kaj la unua duono de 2015. Tiuj homoj baldaÅ panikiÄas kiam la merkato iras malsupren.
En la Okcidento, nur 30 procentoj de la akcioj estas en privata posedo. La cetero estas en la borso-paperoj de grandaj investantoj kiel pensio-fondusoj, kiuj malpli rapide konsterniÄas.
Grandaj kurzofaloj en Ĉinio havas intertempe grandan influon sur la tendenco ĉe aliaj borsoj. La AEX-indekso[i] tuj plonÄis 3 procentojn malsupren, kaj fermis preskaÅ 2 procentojn pli malalte. La borsoj en la Okcidento atentemaj rigardas la kurzo-disvolviÄojn en Ĉinio, ĉar ties ekonomio estas la dua plej granda de la mondo.
Kun Äia grandega eksportado de industriaj produktoj kaj importado de krudaj materialoj, Ĉinio havas grandan influon sur la monda komerco. Precipe krudmaterialojn eksportantaj landoj en Afriko, sed ankaÅ AÅstralio kaj Brazilo, tre dependas de la mendado el la Ĉina merkato. Tio ankaÅ influas Nederlandajn multnaciajn entreprenojn kiuj ja mondskale funkcias. Nederlando mem ne estas granda eksportanto al Ĉinio, sed Germanio ja estas – ĉefe de aÅtoj kaj maÅinoj. Kaj multaj Nederlandaj entreprenoj ree estas provizantoj al la Germana industrio.
George Soros, la filantropo kaj renoma investanto en Åirmo-fondusoj[ii], jam faras komparon kun la borso-kolapso de 2008. “Ĉinio havas grandan adaptiÄ-problemon. Mi dirus ke tiu resumiÄas kiel krizo. Kiam mi rigardas la financan merkaton, tio memorigas min pri la krizo de tiam.” La Monda Banko decidis ĉi-semajne reÄustigi malsupren la kresko-prognozon por la monda ekonomio. Äœi atendas por 2016 kresko de 2,9 procentoj, anstataÅ la antaÅe prognozitaj 3,3 procentoj.
HieraÅ[iii] la kurzo de la Ĉina juano denove devalutis. Per tiu devaluto la Ĉina centra banko[iv] volas fari la ekonomion pli konkurenca rilate al novaj malaltsalajro-landoj (tiel nomataj frontier economies kiel Vjetnamio kaj BangladeÅo), kiuj nun ekkonkuras kun la furorantaj landoj. Sed multaj aliaj landoj ne Äojas pri tio. Sud-Koreio, Japanio, Indonezio kaj Barato povus sekvi la Ĉinan ekzemplon. Äœuste tiu atendo povas konduki al amasa fuÄo en dolarojn, per kio la kurzo de la Usona monero tuj supreniros, tiel ke entreprenoj kaj registaroj kiuj prunteprenis en dolaroj venos en problemojn pri siaj interezo-pagoj kaj amortizoj. La valuto-milito kiu jam nun furiozas, povus eskaladi.
Unu el la kialoj por la implodo de la oleo-prezo estas la fakto, ke landoj kiel Sauda Arabio vendas la oleon rabate kaj pliigas la produktadon, kio kaÅzas tro da ofertado. La alia kialo estas ke Ĉinio multe malpli oleon bezonas, ĉar la lando ne plu kreskas tiel abunde, kaj Äia mendado malpliiÄas. La industrio bezonas malpli da energio, sed ankaÅ malpli Ĉinoj aĉetos aÅton. HieraÅ[v], pro la malbonaj novaĵoj el Ĉinio, la oleo-prezo eĉ venis sub 33 dolaroj.
Peter de Waard estas reportero, redaktoro kaj kolumnisto pri ekonomio.
[i] AEX-indekso = akcio-indekso de Nederlandaj firmaoj, ĉe la borso en Amsterdam
[ii] Åirma fonduso = (anglalingve:) hedge fund
[iii] 7 januaro 2016
[iv] la Ĉina centra banko = (anglalingve:) People's Bank of China, PBOC; (ĉinalingve:) ä¸ å›½ 人 æ°‘ 银 è¡Œ
[v] 7 januaro 2016