fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC
http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2015/april/18/het-geld-stroomt-binnen-bij-is-maar-niet-voor-alti-1486001
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
La mono enfluas ĉe IŜ, sed ne por ĉiam
Petrolo, artaĵoj, ostaÄoj kaj ‘impostoj’ estas la ĉefaj fontoj de enspezoj por IÅœ. La Sekureca Konsilio volas ataki tiujn. Bonege, sed la konsilio ne forgesu la politikan diskuton, opinias Nora Neuteboom kaj Larissa Versloot.
NRC 18 aprilo 2015
En februaro la UN Sekureca Konsilio surmetis renovigitajn sankciojn al la Islama Åœtato (IÅœ). Tiumaniere la konsilio volas ekkapti la financajn fontojn de la plej riĉa terorisma organizo en la mondo. La rapida interkonsento indikas kurzoÅanÄon en la aliro al IÅœ, sed la demando estas ĉu tiu efikos longdaÅre.
La monhavaĵon de IŜ oni taksas inter tri kaj ses miliardoj da dolaroj jare. La ĉefa enspezfonto estas petrolo. Kaj en Irako kaj en Sirio, IŜ havas la regadon super granda nombro da rafinejoj; la ĉeestantaj provizoj de kruda petrolo estas kontrabandataj kaj pluvendataj. LaŠla UN tiu kontrabando liveras al IŜ inter 846.000 kaj 1.645.000 dolarojn tage.
La elaĉeta mono, akirata interÅanÄe al la liberigo de ostaÄoj, konsistigas alian gravan enspezfonton: ĉirkaÅ 123.000 dolarojn tage. Krome IÅœ kolektas impostojn. Tiel la loÄantaro en okupita teritorio pagas ‘sekurec-monon’, por ke la IÅœ-batalantoj ne Äenu ilin. La enspezoj el la vendo de arÄ¥eologiaj artaj trezoroj estas relative novaj. Estas malklare kiom IÅœ gajnas per tio, sed koncernas gravan parton de la enspezoj.
Pri la elspez-modelo de IÅœ malmulte estas konata. Esploristoj de la UN taksas, ke IÅœ pagas inter 500 kaj 1500 dolarojn monate al siaj batalantoj. IÅœ ankaÅ elspezas signifan sumon al proviantado por kompletigi mankojn de brulaĵo kaj nutraĵo. Por armiloj ili relative malmultan monon elspezas; tiujn ili ofte forprenas de siaj kontraÅuloj.
La elspezoj de IÅœ restos egalaj aÅ plialtiÄos. Sed kio okazos kun la enspezoj? La petrolprovizoj estas limigitaj, kaj post kiam IÅœ antaÅ nelonge perdis multan terenon en kaj ĉirkaÅ Tikrit, ne estas verÅajne ke la grupo rapide povas proprigi novajn rafinejojn. La produktkapablo de la petrolterenoj kiujn IÅœ administras estas enorma, sed la demando estas ĉu IÅœ havas la konon por efektive elterigi petrolon. Aldone la aranÄo de bone funkcianta naftodukt-reto riskoplenas, ĉar naftoduktoj estas facila celo por bombardado de el la aero. AnkaÅ la nombro da pluvendendaj artaĵoj elĉerpiÄos. Kaj fine devas IÅœ atendi malpli da (privataj) mondonacoj el la Golfo-Åtatoj, interalie pro la plifortiÄanta premo de Usono.
Kontrabandado de kruda petrolo laÅtakse liverus al IÅœ milionon da dolaroj tage
Por krei stabilan bazon kun provizoj kaj institucioj, necesas matura ekonomia sistemo. Je la longa daÅro IÅœ ne kapablas starigi tiun. Elaĉeta mono kaj impostoj Åajnas esti la sola ‘daÅrigebla’ enspezfonto de IÅœ, sed la batalantoj riskas ke la loÄantaro interÅanÄe al tio postulos pli ol nur negativan pacon. La Åanco je sociaj-ekonomiaj streĉoj pliiÄas.
La rezolucio adoptita de la UN Sekureca Konsilio povas favori tiun procezon, certigante ke la ‘nedaÅrigeblaj’ gajnoj de IÅœ pli rapide elĉerpiÄas. La rezolucio donas al la membroÅtatoj la spacon agi pli forte kontraÅ petrolkamionoj sur la limo inter Sirio kaj Irako. Krome, la Sekureca Konsilio emfazas ke la intertraktado kun teroristoj kaj la pagado de elaĉeta mono nedezirindas. Fine, la rezolucio alvokas membroÅtatojn malhelpi la pluvendo de arÄ¥eologiaj trezoroj.
La rapida interkonsento inter la kvin permanentaj membroj de la Sekureca Konsilio estas rimarkinda. Atakante la financajn radikojn de la terorisma organizo, ili volas bremsi Äian almarÅadon. Eble ĉar fokuso sur la financa sistemo de IÅœ havas diversajn avantaÄojn por la permanentaj membroj de la Sekureca Konsilio.
Unue ili tiel evitas la problemojn pri la legitimeco de la nuna reÄimo de Assad en Sirio – diskuto kiun Rusio ne Åatas fari. Due la iniciatoj en la rezolucio realigeblos sen intertraktado kun IÅœ – kio precipe por Usono ja estus tute neakceptebla. Trie la rezolucio donas la signalon, ke la internacia komunumo kunigas la manojn por kontraÅagi IÅœ-on, kaj tiel Äi lerte deturnas la atenton de diferencaj pensmanieroj, inter la kvin membroj, pri la Äusta aliro.
Ĉu la rezolucio nun fakte havos rezultaton? Jes, kondiĉe ke ĉiuj ludantoj obeos la interkonsentojn. Tiuokaze la najbarlandoj devas kontroli siajn landlimojn pli strikte, importitaj artaĵoj estu spurataj, kaj landoj ne plu rajtas pagi elaĉetan monon. Jen ne realisma. La rezolucio sendube trafos IÅœ-on finance, sed havos pli da sukcesÅanco je la longa daÅro, se la faritaj interkonsentoj estas vere kaj por pli longa tempo plenumataj.
Karakteriza detalo: la financa sistemo de IÅœ aspektas por la longa daÅro ĉial ne vivipova. La adoptita rezolucio Åajnas do ĉefe indiki la kurzoÅanÄon de la UN Sekureca Konsilio. Sed ne lasu Äin efiki malprofite al la malfacilaj – sed necesaj – aliaj politikaj diskutoj pri IÅœ. Ĉar tiujn devas la permanentaj membroj de la Sekureca Konsilio kiel ajn praktiki.
Nora Neuteboom estas ekonomikisto kaj filozofo.
Larissa Versloot estas politikologo.