Nederlandlingvaj   ĵurnal-artikoloj

tradukitaj en Esperanton
fare de Toon Witkam


fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/10/28/saoedische-vrouw-kan-zich-eindelijk-laten-zien-13331079-a1579071
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam

Sauda virino finfine povas montri sin

La kronprinco ĉi-semajne anoncis, ke li volas ekzili la radikalan islamon en la lando. Pasint-monate konatiĝis ke Saudaj virinoj finfine rajtos aŭtoveturigi. Kion trovas ili mem, ĉu ili havos pli da libereco?

NRC 28 oktobro 2017

 

Fare de nia redaktoro
Maral Noshad Sharifi

 

Unu el la plej konservativaj landoj de la mondo, Sauda Arabio, komencas iĝi pli rilaksita, ŝajnas. AÅ­skultu la vortojn pasint-marde de la 32-jara kronprinco Mohammed bin Salman: "Ni revenos al la modera islamo, kiu estas malferma vidalvide de la mondo kaj ĉiuj religioj." Tiuj estas intervenantaj tekstoj en Vahabisma lando kiu aplikas severan Åœario-leĝaron kaj kiel absoluta monarÄ¥io ankoraÅ­ ĉiam plenumas senkapigojn. Bin Salman diris ĉe konferenco en la ĉefurbo Riado ke li volas tuj forigi ekstremismajn pensojn. "Komencante hodiaÅ­." 

Je la fino de la pasinta monato jam estis anoncita ke Saudaj virinoj meze de 2018 rajtos stiri aÅ­ton. Sole tio estis por Saudaj virinoj historia decido. Kion ili pensas pri ĉi tiu novaĵo? Ĉu ilia pozicio vere ŝanĝiĝadas? 

La 25-jaraĝa Khadija AlSheikh el Riado ĵus diplomiĝis pri medicino. Ĉiumonate ŝi perdos 113 ĝis 226 eÅ­rojn al ŝoforoj. "Ĉe ni hejme, neniu povis kredi la novaĵon," AlSheikh rakontas telefone, per ĉifrita app. "Mia frateto estis ĝoja, ĉar li diris: ‘Nun vi povos kelkajn jarojn veturadi min per aÅ­to’. Kaj mia patrino jam mendis Volkswagen." 

AnkaÅ­ 36-jaraĝa tradukisto, eksedziĝinta patrino de du, estas tre dependa de ŝoforoj. Åœi estis en 2011 arestata kiam ŝi, ĉe agado kun kelkaj virinoj, eksidis ĉe la stirilo. Kelkajn horojn poste ŝi povis iri, kiam ŝi en kontrakto estis promesinta ke ŝi ne denove malobeos la regulon. 

La virino estas aktiva kun Twitter kaj havas 13.300 sekvantojn. Ĉar ŝi volas libere povi paroli kaj havas maloftan nomon, ŝi ne volas kun ŝia nomo en la ĵurnalo  –  NRC ne scias, kiu ŝi estas. 

La taksiveturadoj, kiujn ŝi devas mendi kvar aÅ­ kvin fojojn tage, ĉiam kaÅ­zas ĉagrenon, ŝi rakontas. "Åœoforoj sonorigas kiam ili estas tie kaj diras: "Venu nun malsupren!"  –  ni ne estas familio, mi pensas tiam. Kelkfoje ili ne volas iri ien, ĉar ili trovas tion tro malproksima." Aliaj ŝoforoj vere ĝenas vin, ŝi diras. "Ili ja havas vian telefonnumeron, kaj tiam unu tagon post la veturado ili telefonas al vi kaj invitas vin. Se vi diras ne, ili diras: "Tiam ni diros al via maskla gardisto ke vi hieraÅ­ eliris ĝis malfrue". 

Io pli laÅ­ta: "Ili laborakiras monon pro la fakto ke niaj rajtoj kiel virinoj estas malrespektataj." 

Åœi estas momenton silenta. "Vi ne havas ideon, kion ĉi tiu nova regulo signifas al ni."   

 

Al virinoj oni nun pli aÅ­skultas 

Ĉu la lando vere esence ŝanĝiĝas, tio ankoraÅ­ malfacilas diri. AnkoraÅ­ ĉiam, ĉiuj knabinoj kaj virinoj havas viran kuratoron, kutime patro aÅ­ edzo, al kiuj ili devas peti permeson pri preskaÅ­ ĉio – ekhavado de metio, vojaĝado eksterlanden. "Sed dum la lastaj monatoj, frapas mian atenton ke la indiferenteco pri la bezonoj de virinoj malpliiĝis, oni nun pli aÅ­skultas al virinoj," diras Hatoon Al Fassi per telefono de el Riado. Åœi instruas ĉe la King Saud University[i] en Riado kaj esploradas jam pli ol dudek jaroj la pozicion de virinoj en ŝia lando. "Vi vidas ĝin ankaÅ­ kiam vi estas ekstere. En la flughaveno sidas nun subite virinoj malantaÅ­ la registriĝ-giĉetoj, tio antaÅ­e ne ekzistis. En restoracioj vi estas bonvenigata de virino. Virinoj staras en nutraĵkamionoj por vendi manĝaĵojn. Ili fariĝas pli kaj pli parto de la publika spaco." 

Tio rilatas kun ekonomiaj reformoj, kiujn la Sauda reĝo volas efektivigi. La plej granda oleo-produktanto de la mondo volas iĝi malpli depende de oleo-enspezoj  –  ankaÅ­ virinoj devas pro tio eklabori. Sen aÅ­to tio ne eblas en lando kiu estas preskaÅ­ duoble pli granda ol Skandinavio. Ĉar ŝoforoj kostas multe, estas por iuj virinoj finance nealloga labori. 

 

Virinoj malantaÅ­ la vendotablo 

Kvankam iom pli ol duono de la universitataj diplomiĝintoj en Sauda Arabio estas virinoj, laÅ­ ciferoj de la Monda Banko (2016) virinoj okupas nur 15 procentojn de la laborpostenoj. Ili ankaÅ­ ne rajtas fari ĉiujn studojn. Labori en la prizorgado jam longe estis permesata. Ekde 2013 ekzistas virinaj advokatoj, kaj ekde kelkaj jaroj virinoj ankaÅ­ rajtas labori en la amaskomunikiloj, diplomatio, detalvendado kaj enhospitaligo. Malrapide venos pli da eblecoj. 

De el eksterlando, Sauda Arabio estas jam jarojn sub premo por plibonigi la pozicion de virinoj. "Estas ekonomiaj motivoj malantaÅ­ la reformoj, sed mi ankaÅ­ rimarkas novan politikan vizion," diras Al Fassi. "La ideo, ke vi fakte uzas la kapablecon de virinoj, estas nova." 

Ĉu ne estos tiel ke nur riĉaj, altedukitaj virinoj profitos? Ne, ŝi diras. "Kaj malriĉaj kaj riĉaj virinoj volas esti ekonomie sendependaj. Ĉiuj virinoj profitos de la fakto, ke laborado fariĝas pli normala por virinoj."  

 

Barista en espreskafdrinkejo 

AnkaÅ­ la lastatempe diplomiĝinta kuracisto Khadija AlSheikh vidas ŝanĝojn en la stratoj, ŝi diras. Pli da viroj kaj virinoj kune iras al arta ekspozicio aÅ­ foodtruckfestival[ii]. Åœi ankoraÅ­ volas ne tuj eklabori kiel kuracisto. Åœi ŝatas dancadon, precipe ĉe hipa muziko kaj Afrobeats, kaj lastatempe dum kelkaj horoj semajne ŝi donas danclecionojn kaj crossfit[iii]-trejnadon al virinoj. Åœi ankaÅ­ laboras partatempe kiel barista[iv] en espreskafdrinkejo. 

"Lastatempe oni ankaÅ­ vidas multe pli ofte virojn kaj virinojn, ne edziĝintaj, kiuj kunvenas kaj paroladas pri laboro," ŝi diras. "Mi unue ekhavis raran senton kiam viro subite eniris lokon kie mi sidis kun nur virinoj. Nuntempe tio sentas normale." 

Alia ŝanĝiĝo, iom malpli freŝdata, estas ke ŝia patro povas doni ciferecan permeson se ŝi ekzemple volas iri eksterlanden. "Li ne plu bezonas skribi letereton, do se mi estas en la flughaveno, mi povas eliri el la lando pli rapide". 

Ĉu jam ekzistas ŝanĝiĝo, en la mentaleco de viroj, pri la rilato ‘viro-virino’? AlSheikh pensas ja. "Pro tio ke viroj en la laborejo kaj en publikaj lokoj kontaktiĝas pli kun virinoj ekster sia familio, kaj rimarkas pli la valoron de virinoj, ili pli bone komprenas kial la virinrajtoj gravas."

"Mi ĉiam diras: la lukto ne okazas inter viroj kaj virinoj, sed inter du ideologioj", rakontas la 36-jaraĝa Twitter-aktivulino. "Ekzistas viroj, kiuj estas pli feministaj ol iuj de niaj virinoj." Åœia propra familio estas malate edukita kaj tre konservativa. "Multaj homoj ankoraÅ­ vidas virinojn kiel posedaĵojn." Sed teÄ¥nologio, nova informo kaj scio ŝanĝas Saudajn junulojn, ŝi diras. "Pli da junuloj nun edziĝas pro amo, ne ĉar iliaj gepatroj volas tion." 

Viroj kaj virinoj kontaktiĝas inter si pere de app, ankaÅ­ pere de Tinder[v], kaj kapablas trovi unu la alian pli facile. Sur sekretaj lokoj ili interkonsentas. "Brita amiko de mi antaÅ­ nelonge diris: ‘SaÅ­daj virinoj dum unua rendevuo jam baldaÅ­ staras alirebla por seksumo’," ŝi diras. "Ni lernis kiel infano, ke se gefraÅ­loj renkontiĝas, Satano estos la tria persono en la kunularo. Äœuste ĉar estas tabuo, junuloj volas fari pli da kontakto kun la alia sekso. Kaj ili baldaÅ­ havas sekson ĉar ili scias, ke estas eble la sola ŝanco ke ili vidas unu la alian." 

La religia polico jam dum jaro ne plu vidis ilin. En la pasinteco, vi ĉiam devis esti singarda kontraÅ­ tio. "Nun ne gravas, ĉu mia abaya estas malferma"  –  tio estas longa robo kiu kovras la korpon kaj estas deviga por virinoj. "Eĉ se mi kiel provo kuras sen kaptuko, nenio estas dirata."  

 

Online influencers 

Yasmeen Sudairy aĝas 36 jarojn kaj vojaĝas jam dum jaroj tien kaj reen inter sia naskiĝloko Jedda kaj la Franca ĉefurbo Parizo, kie ŝi laboras kiel artisto kaj kromenspezas en la modo-industrio. "Ĉiufoje kiam mi reiras, mi havas la senton ke ree vivas freŝaj ideoj inter junuloj. Ili estas influataj de artistoj kaj online influencers[vi]. La generacio de mia patrino venis unu fojon semajne eksteren, mia generacio jam multe pli, kaj post unu jaro virinoj rajtos eĉ veturi." Ridanta: "AnkoraÅ­ antaÅ­ ol bonaj vojoj estas konstruitaj". 

Sauda Arabio ne konas sendependajn sciencajn agentejojn, kiuj esploras evoluojn en la socio. Do malfacilas eltrovi kiel granda estas la grupo kiu bonvenigas la ŝanĝojn. Estas ne ekspektebla, ke ĉiuj junuloj subite fariĝos open-minded, diras Al Fassi. "La lando influis homojn kvardek jarojn longe pere de konservativa edukado, konservativaj amaskomunikiloj. Logike ke homoj pro tio konservativiĝas. Iuj homoj ŝanĝiĝas, kion povas kaÅ­zi ilia karaktero aÅ­ grava persono en ilia ĉirkaÅ­aĵo, kiu sugestis al ili aliajn ideojn; sed ankaÅ­ povas kaÅ­zi sociaj amaskomunikiloj aÅ­ vizito al eksterlando." 

La plej grava venonta paŝo kiun la dinastio devas meti, kio estas tio? "Fari finon de la viraj kuratoroj," diras Al Fassi. "Mi ne pensas, ke pri tio la gvidantoj ankoraÅ­ longe atendos. Bezonas multan tempon kaj estas tro multekosta por ĉiam devi atendi la permeson de iu."    

LaÅ­ ŝi, plej gravas ke virinoj nun sentos sin pli feliĉa en la lando. Iĝis pli trankvila kaj pli sekura por virinoj sur la stratoj, ŝi diras. "Sauda Arabio fariĝis por ni pli vivebla." 

 

 

Fono
Reĝa domo, oleo kaj islamo 

Sauda Arabio jam jardekojn estas ultra-konservativa lando, kiu ŝanĝiĝas malmulte. Post kiam en 1979 la Granda Moskeo de Mekko estis okupita de islamaj batalantoj, la registaro efektivigis reislamigon, precipe en la instruado. 

Sauda Arabio estas gvidata de sinsekvantaj filoj de fondinto Abdel-Aziz ibn Saud. La pasintan someron la potenca 32-jaraĝa Mohammed bin Salman iĝis kronprinco. Li celas modernigi Saudan Arabion. En aprilo li diris al Washington Post: "Mi estas juna. Sepdek procentoj de nia loĝantaro estas junaj. Ni ne volas malŝpari niajn vivojn en tiu akvokirlo kie ni jam tridek jarojn troviĝas. Ni volas ĉesigi tiun epokon." 

Pro la malaltaj oleo-prezoj, la lando devas iĝi malpli dependa de oleo-produktado. Kaj baldaÅ­  – la unuan fojon ekde 2010 –  estos ekonomia recesio.

 

 

 

 

[i] King Saud University,   vidu   https://epo.wikitrans.net/King_Saud_University

[ii] foodtruckfestival,   vidu   https://www.ecenglish.com/en/social/blog/montreal/2015/06/22/food-truck-festival-in-montreal-bouffons

[iii] crossfit,   vidu   https://games.crossfit.com/

[iv] barista,   vidu   https://epo.wikitrans.net/Barista

[v] Tinder,   vidu   https://tinder.com/app/login  

[vi] online influencers (enretaj influantoj),   vidu:   https://www.i-scoop.eu/online-influencers-want/

 

 

 

 

Ĉiuj artikoloj   |  




©marto 2024 Toon Witkam | Powered by RosyGrass