Nederlandlingvaj   ĵurnal-artikoloj

tradukitaj en Esperanton
fare de Toon Witkam


fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC
http://www.nrc.nl/next/2016/06/02/wil-vietnam-chinese-boter-of-wapens-vs-1624084
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam

Ĉu Vjetnamio volas Ĉinan buteron aŭ Usonajn armilojn?

La rilato de Vjetnamio kun Usono pliboniĝas, kio kolerigas Ĉinion. Sed Vjetnamio okulumas al du flankoj.

NRC 2 junio 2016

 

Fare de niaj korespondantoj

Oscar Garschagen  kaj  Melle Garschagen



Ĉinan buteron aŭ Usonajn armilojn: Vjetnamio, nur elektu! Ĉinaj komentistoj kaj la ŝtataj amaskomunikiloj ne sekretigas, ke Ĉinio estas malagrable surprizita pro la "neantaŭvidita rapida varmiĝo" de la ligoj inter la komunisma frato Vjetnamio kaj Usono.

Pli ol semajnon post la vizito de prezidento Barack Obama al Hanojo, kie li la Ĉinan diplomation surprizis per la ĉesigo de la jam jardekojn ekzistanta armil-embargo kontraŭ Vjetnamio, komenciĝis en Ĉinio la serĉado pri klarigoj.

Malpli ol duonjaron antaŭe, la Ĉina prezidento Xi Jinping estis en Hanojo kaj ekde tiam la Ĉinaj amaskomunikiloj sciigas pri "la profunda politika konfido" inter la Komunismaj Partioj de ambaŭ landoj. Kvazaŭ la streĉiteco, pri la daŭre kreskanta Ĉina armea ĉeesto kaj la konstruado de artefaritaj insuloj en la Sud-Ĉina Maro, post kelkaj renkontiĝoj malaperus.

"Ni devas niajn rilatojn kun Vjetnamio bone trarigardi. Niaj aktivecoj en la Sud-Ĉina Maro pelas la Vjetnamojn en Usonan ĉirkaŭbrakon", jen la analizo de politika komentisto Zhang Mingliang en la South China Morning Post. Por Ĉinaj nocioj malofta agnosko de respondeco.

Ĉu tiu pensado pri la regionaj efikoj de la almarŝado en la Sud-Ĉina Maro kondukos al ŝanĝo de kurso, estas dubinda. Ĉinio ekspektas, ke Vjetnamio ne vere sin ĵetas en la brakojn de Usono, se nur pro opini-diferencoj pri homaj rajtoj (Vjetnamio estas polica ŝtato, laŭ Human Rights Watch), kaj pro la intensaj ekonomiaj ligoj kun Ĉinio. "Vjetnamio devas krom tio elekti inter ĉu ĝi volas disvolvi sian ekonomion, aŭ ĉu ĝi daŭre volas elspezi pli por nepageblaj armil-kontraktoj," avertis Zhang Mao, komentisto de la partio-gazeto Global Times.



Vetarmado

Fakto estas, ke la Vjetnamaj defendo-elspezoj ege kreskis. Dek jarojn antaŭe, Vjetnamio elspezis 1,8 miliardojn da dolaroj por defendo, pasintjare 4,6 miliardojn, kalkulis la Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI). Por defendo Vjetnamio elspezas laŭ la aŭtoritata instituto relative pli ol Ĉinio: 8,3 procentojn de la buĝeto, kompare al 6,3 procentoj. Pro tio ke Vjetnamio apenaŭ produktas armilojn, la importado multobligis. La tuta valoro de armil-importoj dum la lastaj kvin jaroj estas, laŭ SIPRI[i], 699 procentojn pli alta ol en la periodo 2006-2010. Laŭ SIPRI, la Vjetnamaj aĉetoj estas parto de vetarmado kaŭze de "pliiĝinta streĉiteco inter Ĉinio kaj diversaj landoj en la regiono".

Estas unu lando kie la defendo-industrio dum la lastaj jaroj ege profitis de la kreskanta streĉiteco inter Vjetnamio kaj Ĉinio, sur la Sud-Ĉina Maro: Rusio. Stranga tio ne estas. AnkaÅ­ post la Vjetnam-milito la armeaj ligoj inter Sovetunio (poste Rusio) kaj Vjetnamio restis varmaj. De el la bazo Cam Ranh   – konstruita de la Usonanoj en la sesdekaj jaroj –  ĉas-aviadiloj, bomb-aviadiloj, fregatoj kaj submarŝipoj de la Sovetio dum jardekoj atente observis Ĉinion. Cam Ranh dekadencis kiam la Rusa potenco en la naÅ­dekaj jaroj malpliiĝis. Sed la armil-komerco kun Rusio, kie multaj Vjetnamaj oficiroj estas instruitaj, daÅ­ris.

Kiel forte la Usonanoj deziras ŝtelkapti parton de tiu ĉi armil-komerco evidentiĝis ankoraŭ ĉi-monate. Eĉ antaŭ prezidento Obama en Hanojo ĉesigis la armil-embargon, direktoroj de la grandaj Usonaj defendo-entreprenoj Boeing kaj Lockheed Martin vizitis nepublikan armil- kaj defendo-borson, raportis novaĵ-agentejo Reuters.



Alkutimiĝi al aparataro prenas jarojn


La ŝanco, ke la Vjetnama Politburoo rigore interŝanĝas la Rusajn Kilo-submarŝipojn[ii] kaj Sukhoi-ĉasaviadilojn[iii] por Usona ekipaĵo, estas malgranda. Kiu kutimas trejni kaj lukti per Rusaj sistemoj, ne simple readaptiĝas al Usonaj aĵoj, Anton Tsvetov de la Russian International Affairs Council konstatis lastjare en artikolo por The Diplomat. "Vjetnamio bezonus jardekojn por adapti al nova aparataro," diris Tsvetov. Kaj: tro intensaj ligoj kun Usono povus veki la koleregon de Ĉinio, kiu ne ŝatas Usonan proxy-mararmeon tiel proksiman.

Pli evidentas ke Vjetnamio provas balanciĝi: butikumi sufiĉe en Usono por amike rilati kun Vaŝingtono, kaj sufiĉe aĉeti de Rusio por ne esti alproprigata de Usono. Precipe pere de disdonado de mono kaj lojaleco Vjetnamio povas ludi pli grandan rolon en la Sud-Ĉina Maro. Por trankviligi la Ĉinajn emociojn, la Vjetnama ĉefministro Nguyen Xuan Phuc esprimis kvietigajn vortojn – kun averta subtono. "Vjetnamio volas neniun vetarmadon. Vjetnamio volas ja defendi sian suverenecon, prefere per pacemaj kaj diplomatiaj rimedoj." Alivorte: Vjetnamio ne bezonas esti militista minaco al Ĉinio, tiel longe kiel Ĉinio ne ekiras en Vjetnamajn akvojn.

 

Vjetnamio estas ja malgranda, sed ni ne malfortas

(Vjetnama manifestacianto)


Kiel danĝera povas esti, se vere ekestas perforto en la Sud-Ĉina Maro  –  Vjetnamio spertis tion en 2014. Ĉina borilŝipo serĉis nafton ĉe la ankaÅ­ de Vjetnamio postulitaj Paracel-insuloj. Vjetnamaj ŝipoj provis forpeli la borilŝipon Haiyang Shiyou 981. Formiĝis mini-marbatalo kun Ĉinaj akompanaj ŝipoj. La Ĉinoj kaj Vjetnamoj rampuŝis unu la alian, kaj ŝprucis per akvokanonoj. Vjetnama ŝipo sinkis, kio kaÅ­zis furiozajn reagojn en Vjetnamio. Ĉinaj kaj Tajvanaj fabrikoj estis sturmataj, okupataj kaj bruligataj. Fabrikterenoj estis fermataj. Ĉinaj aÅ­toritatoj tre rapide evakuis tri mil Ĉinojn el Vjetnamio. Finfine la Vjetnama registaro severe ĉesigis la protestojn. Sed la punkto estis farita. Kiel unu manifestanto, laÅ­ ĵurnalistoj de Reuters, tiam skribis sur slogan-rubando: "Vjetnamio estas ja malgranda, sed ni ne malfortas".

Vjetnamio do evidente ne estas malforta, kaj batalas la maran dominadon de Ĉinio, sed la mallongedaŭra agitiĝo montris ankaŭ kiom Vjetnamio dum la lastaj jaroj implikiĝis kun Ĉinio. Pro la tumultoj Vjetnamio suferis ekonomiajn damaĝojn. La Tajvana Foxconn havas ne nur en Ĉinio sed ankaŭ en Vjetnamio grandajn fabrikojn. La sama validas por Yue Yuen, la plej granda fabrikanto de sportŝuoj en la mondo. Nike sneakers[iv] aŭ Samsung smartphones estas parte Ĉinaj, parte Vjetnamaj produktoj. Pro la pli malaltaj salajroj en Vjetnamio, la Ĉinaj kaj Tajvanaj fabrikado-gigantoj transdonas pli kaj pli da laboro al Vjetnamaj subkontraktantoj. Lukra por Vjetnamio, sed tio faras la landon dependa de la granda komunista frato en la nordo.

 

Produktad-gigantoj


Ankaŭ sur tiu tereno Vjetnamio provas serĉi pli agrablan ekvilibron inter la ekonomiaj mondpotencoj Ĉinio, Usono kaj Japanio. Konscie estas Vjetnamio ja kaj Ĉinio ne partio ĉe la Trans-Pacific Partnership (TPP), la liberkomerca traktato inter landoj laŭlonge de la Pacifika Oceano. Komercpolitika disvolviĝo per kiu Ĉinio sentas sin ree encirkligita, sed pri kio ĝi ne tuj havas respondon.

TPP devas ankoraŭ esti ratifikata de la partoprenantaj landoj. Ekonomikistoj antaŭvidas, ke de la dekdu landoj kiuj subskribis la traktaton, Vjetnamio pleje profitas: ĝi havas la plej malaltajn mezumajn salajrojn, kaj nombron da grandaj industriejoj. Se TPP ekvalidiĝas, la Vjetnama MEP[v] pro la plialtiĝanta komerco kreskos je 11 procentoj, aŭ 36 miliardoj da dolaroj, kalkulis ekonomikistoj de la pensfabriko Eurasia Group antaŭ nelonge. Tiuj ciferoj estas prognozoj, sed por Vjetnamaj politikistoj tio estos bela rezulto de ekstreme lerta manovrado sur la vojkruciĝo de malnova kaj nova superpotenco, kaj importado de kaj butero kaj armiloj.

 

 

-------------------------------------------------- ----------------------------
4.6 miliardojn da dolaroj Vjetnamio en 2015 elspezis por defendo. En 2006, tio estis ankoraÅ­ 1.8 miliardoj.


8.3 procentoj de la ŝtatbuĝeto en Vjetnamio iras al defendo. En Ĉinio 6,3 procentoj.


je 36 miliardoj da dolaroj (je 11 procentoj) kreskos la MEP de Vjetnamio per la TPP liberkomerca traktato.


699 procentojn pli alta estis la armil-importado en 2011-2015, kompare kun 2006-2010. Fontoj: SIPRI kaj Eurasia Group.

-------------------------------------------------- ----------------------------

 

 

 

 

[i] SIPRI = Stockholm International Peace Research Institute

[ii] pri Rusaj Kilo-submarŝipoj, vidu: https://en.wikipedia.org/wiki/Kilo-class_submarine

[iii] pri Sukhoi-ĉasaviadiloj, vidu: https://en.wikipedia.org/wiki/Sukhoi

[iv] sneakers = modernaj, diverskoloraj, plimalpli sportemaj ŝuoj

[v] MEP = malneta enlanda produkto

 

 

Ĉiuj artikoloj   |  




©marto 2024 Toon Witkam | Powered by RosyGrass